Als gezond eten ongezond wordt

Wat is orthorexia?

Mensen die gezond eten als een obsessie hebben, hebben orthorexia. Elke minuut van de dag zijn ze bezig met gezond eten. Alles wat in hun ogen ongezond is, weigeren ze. Meerbepaald zijn ze op hun hoede voor elke gram vet, als de dood voor junkfood, slaan ze het desert of het koffiekoekje af en gaan ze niet op restaurant omdat dit toch ongezonde kost is. Het enige dat hun vaak bezig houdt, is de voedingswaarde en het fysiologische nut van eten.

Deze obsessie komt relatief vaak voor bij sporters en fitness beoefenaars.

In tegenstelling tot anorexia of boulimia nervosa is het bij orthorexia de kwaliteit van het eten en niet de kwantiteit van het eten waar belang aan wordt gehecht.

Wie is de uitvinder van deze eetstoornis?

Chronisch zieken genezen

De aandoening is voor het eerst beschreven door Steven Bratman, een Amerikaanse arts en expert op het gebied van alternatieve geneeswijzen. Het woord is afkomstig uit het Grieks: orthos betekent correct en orexis eetlust. [http://nl.wikipedia.org/wiki/Orthorexia_nervosa]

Hij is dus een natuurarts die vroeger chronisch zieke mensen genas door ze gezonder te laten eten. In het begin van deze proeven liep alles goed maar op den duur ging er bij hem een belletje rinkelen... Hier volgt het verhaal.

Door chronisch zieken met een aangepast dieet medicatie-vrij te houden, verlengde hij hun leven. Maar hoewel zijn dieet, waarin vaak melkproducten, meel, eieren en soms vis geschrapt werden, het leven van zijn patiënten verlengde, begon hij zich af te vragen of dit nog wel leven was… “Wanneer zelfs een gezond dieet jouw leven beheerst ben je klaar om een eetstoornis te ontwikkelen.”, vertelt hij.

En hij kwam tot de conclusie dat net als teveel klassieke medicatie een te streng dieet ernstige bijwerkingen kan vertonen.

Obsessie

Wanneer gezonde voeding een obsessie wordt, dan spreekt men volgens dr. Bratman van een eetstoornis. En de schadelijke gevolgen blijven niet uit. Net als bij andere eetstoornissen zijn stemmingswisselingen, bloedarmoede, osteoporose en dalende vruchtbaarheid slechts enkele van de lange lijst gezondheidsproblemen die zich voordoen na een langdurig streng dieet. Als gevolg van een tekort aan vitaminen en mineralen verandert de bloeddruk en verharden de wanden van de aders.

Ongeveer de helft van de mensen die extreem gezond eet, lijdt aan een eetstoornis. Orthorexia komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen, omdat zij meer bezig zijn met hun voeding en hun uiterlijk. Zij hoeven niet noodzakelijk mager te zijn. Hun gewicht is niet belangrijk. Wel willen ze er stralend mooi en gezond uitzien. De “klassieke” eetstoornissen houden zich bezig met de hoeveelheid voedsel; orthorexia met de kwaliteit ervan. Terwijl mensen met anorexia, boulimia en eetbuistoornis beschaamd zijn over hun gedrag, zijn orthorecten fier op hun eetgewoonten en wordt hun eetstoornis zelfs maatschappelijk aanvaard. Hun dagelijks leven wordt echter even sterk door voedsel beheerst.

Dr. Bratman: “Wanneer gezonde voeding de plaats in je leven krijgt die het verdient dan ben je goed bezig. Wanneer echter de zin van jouw leven draait rond gezonde voeding en wanneer je andere aspecten van jouw leven gaat verwaarlozen dan heb je een eetstoornis. Dan wil je jezelf zo zuiveren dat je je ziel overtreft. In plaats van je wensen, angsten en noden te voelen ga je ze zoeken in zuiver voedsel.” Bratman gelooft nog steeds dat gezonde zuivere voeding je gezondheid aanzienlijk kan verbeteren en vele ziekten kan voorkomen, maar dit betekent volgens hem nog niet dat we de reguliere geneeskunde over boord moeten gooien.

Kritiek op reguliere geneeskunde

Dat diezelfde geneeskunde echter niet in de gaten heeft dat ze met haar goedbedoelde voedingsadviezen bij sommige mensen een voedselobsessie kan creëren verrast de arts telkens opnieuw. De massa’s boeken die gezondheid, energie en vooral een lang leven beloven als je je maar aan het voorgestelde dieet houdt, kunnen in hun enthousiasme orthorexia promoten… De geneeskunde stelt terecht dat gezonde voeding even belangrijk is voor ons welzijn als medicatie. Maar een eetstoornis die de controle neemt over jouw doen en laten is ongetwijfeld schadelijker dan het ongemak dat aanleiding gaf tot het volgen van een dieet...

Psychische kantje achter het verhaal

Mensen met orthorexia kampen met angst. Ze hebben schrik om de grip op de wereld om zich heen kwijt te raken. Net als bij anorexia en boulimia gaat het om een gevoel van controle die ze op de wereld kunnen uitoefenen. Orthorecten zijn veelal mensen die alles erg goed willen doen. Net door hun hoge eisen aan zichzelf en de wereld slagen ze er niet in om het zo te doen als zij vinden dat ze het zouden moeten doen.

Hoe weet je of je risico hebt voor orthorexia? Checklist

Indien je drie van de volgende tien vragen met “ja” beantwoordt zit je op zijn minst in de gevarenzone om orthorexia te ontwikkelen.

Bij vier of meer positieve antwoorden heb je een voedingsprobleem. Als alle uitspraken op jou van toepassing zijn heb je professionele hulp nodig. In dat geval leef je niet meer gezond maar word je door je voeding geleefd.

CHECKLIST

1. Denk je meer dan 3 uur per dag aan voeding?
2. Plan je vandaag al wat je morgen gaat eten? Balanceer je al je maaltijden uit?
3. Smaakt je eten je of moet het vooral gezond zijn?
4. Is met dat je je kwaliteit van voeding hebt verbeterd, de kwaliteit van je leven achteruit gegaan, van je sociale contacten?
5. Ben je streng geworden tegenover jezelf?
6. Kan je nog genieten van dingen waarvan je vroeger erg genoot?
7. Geniet je niet meer van een uitstap, een hobby omdat je aan niets anders meer kan denken dan aan gezond eten?
8. Geeft gezond eten je een reuzegoed gevoel en kijk je neer op anderen die niet kunnen weerstaan aan al die ongezonde 'rommel'? Voel jij je schuldig wanneer je van je dieet afwijkt?
9. Mijd je sociale contacten omdat je met die vrienden moet eten?
10. Geeft de manier waarop je eet je een vredig gevoel van totale controle? Het leven is onvoorspelbaar maar mijn voeding en gezondheid kan ik tenminste onder controle houden.