Als ik jouw waarde bepaal

De mens heeft er een handje van om elkaar de maat te nemen. Voldoe jij wel aan de normen van mijn groep. Ben jij wel een echte schrijver. Ben jij wel een echte accountant. Ben jij wel een echte kunstenaar. Ben jij wel een echte Nederlander. We gaan daarin zelfs zover dat we definities formuleren voor wat dan een echte kunstenaar is. We gaan daarin zelfs zover dat je als accountant alleen een accountant kunt zijn als je een diploma hebt en geregistreerd bent en voldoet aan de wettelijke eisen. Ja, je zou bijna denken dat de mens een meetlint is en niet een mens. Want hij is voortdurend bezig om de waarde van anderen te bepalen.

Nu is het vervelende met het bepalen van waarde, dat ze niet bepaald wordt door de norm, maar door de persoon die de norm hanteert. Een kubieke meter zand is dus niet waardevol omdat het een kubieke meter zand is, maar omdat ik er als mens iets mee kan doen. Zo zal de ene mens bijvoorbeeld als norm voor een accountant hebben:

Een aardige man of vrouw die handig is met cijfers. Het leuk vindt om met cijfers te werken en mij graag werk uit handen neemt en zijn eigen salaris verdient met korting op mijn belastingaangifte.

De definities die accountants hanteren gaat veel verder dan leuk met cijfers kunnen spelen en je klant geld besparen:

Iemand die beroepsmatig jaarrekeningen controleert, jaarrekeningen opmaakt of financiële administraties voert.

Voor de persoon met de beperkte definitie voor een accountant,

wordt de waarde van zijn accountant bepaald door de besparing die gerealiseerd wordt en het feit dat hem of haar boekhoudkundig werk uit handen genomen wordt. Voor accountants wordt de waarde van hun positie en soms hun persoon bepaald door hoe goed ze jaarrekeningen controleren, opmaken en administraties voeren. Maar nog vaker door hoe hun collega accountants tegen hen aankijken en hen waarderen.

Doen, vinden, zijn

Je kunt je echter afvragen of de waarde van een mens bepaald wordt door wat hij voor anderen of voor zichzelf doet of wat anderen van hem vinden of dat die waarde losstaat van wat wij van elkaar vinden. Tegenwoordig lijkt het er sterk op dat we onze waarde als mens laten bepalen door wat we doen en wat anderen daarvan vinden.

Zo proberen accountants hun waarde bijvoorbeeld toe te laten nemen door zich te laten registreren als Register Accountant of Accountants- en Administratieconsulent. Daarnaast hebben ze ervoor gezorgd dat hun beroepstitel wettelijk beschermd is. Natuurlijk zullen alle accountants nu roepen dat het doel van het registreren gericht is op het beschermen van de klant en het vak tegen beunhazen.

Maar helaas betekent al deze waardebepaling echter niet dat je een accountant krijgt die ook ethisch stevig in zijn schoenen staat en tegelijkertijd vriendelijk en mensgericht is. Kijk maar naar de problemen met Enron en onlangs nog de problemen met de banken. Allemaal mogelijk omdat onze waardevolle accountants hun waarde lieten bepalen door regels en wetten en niet het doel van hun vak:

De betrouwbaarheid van bedrijfscijfers garanderen, zodat investeerders, banken en anderen die cijfers kunnen vertrouwen.

Het feit dat we accountants nodig hebben, maakt al duidelijk dat er iets niet klopt binnen het bedrijfsleven.

Index

De vraag die nu opkomt is:

Wat is de waarde van mijn waardebepaling van anderen?

Wat heb ik er aan dat ik de waarde van anderen bepaal? Of wat heb ik er aan dat anderen mij hun waarde garanderen? Maar vooral wat hebben anderen er aan dat ik hun waarde bepaal.

Voegt de waardebepaling werkelijk iets toe aan de ander. Waarschijnlijk niet, want alles wat ik denk draagt niet bij aan een ander. Wat ik denk of schrijf maakt een ander mens niet waardevoller. Niet omdat ik denk dat iemand een ethisch verantwoordelijke accountant is, is die ander een ethisch verantwoordelijke accountant. Niet omdat ik zeg dat de ander kunstenaar is, is hij kunstenaar. Want dat zou betekenen dat ik Nederland door het Engeland te noemen tot Engeland maak. Maar toch gedragen we ons vaak wel alsof dat wat we toekennen aan iets, er voor zorgt dat het iets anders wordt. Alsof een mens slechter is, omdat we hem als slechter beoordelen. Alsof het oordeel van anderen over ons, ons maakt tot wat de anderen van ons vinden. Of zoals William Shakespeare het zei in Romeo and Juliet:

"What's in a name? That which we call a rose by any other name would smell as sweet"

Het vreemde is echter dat we het oordeel van anderen zo belangrijk zijn gaan vinden, dat we het een waarde zijn gaan toekennen die groter is dan de waarde die we onszelf toekennen. Met als gevolg dat we het belangrijker vinden om het oordeel dat anderen van ons hebben te beïnvloeden dan een realistisch oordeel over onszelf te ontwikkelen.

Externe waarde

De externe waarde die anderen ons toekennen is dus belangrijker geworden dan onze interne waarde of de waarde die we onszelf toekennen. Dus we staan anderen toe om te bepalen wat we waard zijn. Ik zou het eigenlijk nog scherper moeten stellen. We verwachten van anderen dat ze ons waarderen en duidelijk maken wat ze van ons vinden. Waarna we op basis daarvan vaststellen wat wij van onszelf vinden. Om vervolgens de conclusie te trekken dat we waardevol of waardeloos zijn. Zonder ons af te vragen hoe de ander tot zijn conclusie is gekomen en welke factoren daarop van invloed waren. Maar wat heb ik aan die waardering van anderen, als ik mezelf niet waardeer. Hoe kan ik de waardering van anderen op waarde schatten als ik niet weet wat waardering nu eigenlijk is?

Interne waarde

Maar nu komt natuurlijk ook de vraag naar voren:

Wat is mijn interne waarde?

Goed bezien bestaat die niet. Want waarde is iets wat je ergens aan toevoegt door het te beoordelen aan de hand van een norm. Waarde is iets wat ontstaat omdat wij denken dat de dingen om ons heen waarde moeten hebben. Maar zoals een schroevendraaier pas waarde krijgt als hij gebruikt kan worden, zo kan een mens nooit waarde bezitten. Een mens is tenslotte geen middel. Dat betekent of dat je tot de conclusie moet komen dat mensen geen waarde bezitten. Of je moet de conclusie trekken dat de mens waarde heeft van zichzelf, helemaal zonder daar ook maar enige moeite voor te hoeven doen.

De eerste conclusie betekent dat je nog steeds waarde aan het toekennen bent. Want ook het ontkennen van waarde is een waarde. De tweede conclusie houdt in dat je begint te begrijpen dat het bij menszijn niet gaat om waarde, maar om het menszijn.

Index