Chronisch nierfalen bij honden

INLEIDING

Ik heb heel mijn leven al honden gehad. De meesten hebben gelukkig een goede leeftijd kunnen bereiken, maar helaas heb ik twee honden gehad die zijn overleden aan nierfalen.

De dierenartsen die ik bezocht om me te helpen met dit probleem konden eigenlijk niet veel doen. Ze gaven me alleen een commercieel nierdieet mee en een fosforbinder. Het voer wilden allebei mijn honden niet eten, en de fosforbinder werkte niet optimaal. In beide gevallen vertelde de dierenarts mij ook dat mijn honden nog maar een paar weken te leven zouden hebben.

Ik kon en wilde dit niet geloven, één hond was nog maar twee jaar oud toen dit gebeurde, en ik ben mij dus gaan verdiepen in nierfalen en de mogelijke behandelingen.

In dit stuk wil ik mij richten op chronisch nierfalen, de diagnose, mogelijke oorzaken, voeding, supplementen en mogelijke behandelingen. Alles om het leven van u uw hond zo lang mogelijk, uiteraard met behoud van levenskwaliteit, te veraangenamen.

DE DIAGNOSE - DE BLOEDTEST

Waarschijnlijk bent u met uw lieve viervoeter naar de dierenarts gegaan omdat hij of zij zich anders gedroeg. Veel drinken en plassen, niet meer willen eten, wat slomer en snel moe, vermageren. Het kan ook zijn dat de nierproblemen zijn ontdekt tijdens een algemene controle.

In ieder geval wordt bij deze klachten over het algemeen wat bloed afgenomen en onderzocht.

De meest gebruikelijke testen die worden uitgevoerd om nierfalen te constateren zijn BUN en Creatinine. Daarnaast wordt vaak ook nog gekeken naar Fosfor (fosfaat), Calcium, en de Natrium-Kalium verhouding.

Creatinine is de belangrijkste indicator voor de nierfuctie. De maximale waarde mag 60 plus 1.2 keer het lichaamsgewicht van de hond zijn. Bij een gemiddelde hond van 30 kilo is dat dan dus maximaal 106 µmol/liter.

BUN ook wel Urea genoemd, is een tweede nierparameter alhoewel iets minder indicatief voor de ernst van nierfalen. Honden kunnen ook om andere redenen een verhoogd BUN hebben. De maximale waardevan de BUN moet rond de 13 mmol per liter zijn. Als uw hond niet nuchter was voor de bloedafname kan deze ook iets verhoogd zijn. Bij een normale creatinine is er dan niets aan de hand.

Fosfaat Dit is een heel bangrijke nierwaarde. Fosfor is de vijand van de nieren, een te hoge waarde beschadigt de nieren verder. Het is dus belangrijk de waarde binnen de grenzen te houden en dan het liefs aan de onderkant van de grens. De grens die de meeste dierenartsen aanhouden is tussen de 0.81 en 2.2 mmol per liter.

Calcium Ook het calcium kan verhoogd zijn bij nierfalen. Dit is belangrijk om te weten omdat de meeste fosforbinders calcium als voornaamste bestanddeel hebben en deze binden beter niet kan worden gebruikt bij een hond met een verhoogd calcium. Ook kan een verhoogd calcium wijzen op een andere zieke, namelijk de ziekte van Addison.

Natrium Kalium Dit is ook een belangrijke parameter omdat een waarde lager dan 27 kan betekenen dat uw hond de ziekte van Addison heeft, welke ook nierfalen veroorzaakt maar op een andere maniet behandeld moet worden. Bij verdenkingen in deze richting is overigens extra onderzoek nodig, een waarde onder de 27 betekent niet altijd dat de hond de ziekte van Addison heeft.

Bij een goede nierfunctie verlaat de overtollige hoeveelheid van deze stoffen via de nieren het lichaam. Bij een verminderde nierfunctie kunnen de nieren de hoeveelheid niet meer verwerken en blijven ze achter in het lichaam, waar ze voor allerlei vervelende verschijnselen kunnen zorgen. Omdat de hond dit voelt zal hij automatisch meer gaan drinken in een poging de afvalstoffen kwijt te raken. Daarom is dit vaak het eerste wat je aan je hond merkt.

WAT BETEKENT DIE BLOEDUITSLAG NOU PRECIES ?

U bent bij de dierenarts geweest en hij heeft u verteld dat uw hond chronisch nierfalen heeft. Hij zal u in de meeste gevallen een fosforbinder meegeven, een dieetvoer voorschrijven en wellicht wat medicijnen tegen de misselijkheid. Een prognose is vaak moeilijk te geven. Bij een creatinine waarde van rond de 500 µmol per liter of hoger zal de dierenarts u voorzichtig meedelen dat de vooruitzichten niet gunstig zijn.

Wat betekenen de waarden nou eigenlijk en hoe ver is de ziekte gevorderd ?

Nierfalen is pas zichtbaar als 70 tot 80% van de nieren niet meer werkt. Een hond heeft, net als de mens, twee nieren en behoorlijk wat overcapaciteit. Vandaar dat je pas zo laat merkt dat er iets mis is.

Maar er is toch een indicatie te geven van de ernst van de ziekte aan de hand van de gevonden waardes bij het bloed onderzoek.

Creatinine waarde tussen tot 170 µmol per liter Bij deze waarde is het het nierfalen nog in een heel vroeg stadium. Uw dierenarts zal een dieetvoer voorschrijven. Als de fosfor gewoon binnen de grenzen zit is een fosforbinder niet nodig. Uw hond zal waarschijnlijk nog gewoon eten, misschien iets meer drinken dan voorheen, maar over het algemeen is er niet veel aan uw viervoeter te merken. Als uw hond langere tijd stabiel rond deze waarde blijft zijn de vooruitzichten over het algemeen gunstig.

Creatinine waarde tussen de 170 en 440 µmol per liter Bij deze waarde is de ziekte al in een verder gevorderd stadium. Mogelijk dat u nog steeds niet veel aan uw hond merkt. Sommige honden hebben echter wel last bij deze waardes en zullen soms niet willen eten, vooral ´s ochtends niet, veel drinken, vaak moeten plassen, soms ook ´s nachts, en ook komt het voor dat de hond af en toe binnen plast. Bij deze waardeszult u zeker de voeding van de hond moeten aanpassen naar een voer met een laag fosforgehalte en als de BUN van de hond te hoog is, een verlaagd eiwit gehalte. Het is belangrijk dat de fosfor binnen de grenzen wordt gehouden om de progressie van ziekte te vertragen, dus ook een fosforbinder is noodzakelijk. Als uw hond misselijk is en regelmatig weigert te eten zal de dierenarts ook medicijnen voorschrijven tegen de misselijkheid.

Creatinine waarde boven de 440 µumol per liter De ziekte bevindt zich in een vergevorderd stadium. De hond zal zeker verschijnselen vertonen zoals hier boven beschreven, en soms ook gaan overgeven. De hond voelt zich beroerd en dat is zichtbaar. Ook hier zijn maatregelen nodig. Een dieetvoer, een fosforbinder, en medicijnen tegen de misselijkheid. Wat ook belangrijk is in dit stadium, en wellicht ook in het stadium hiervoor, is het geven van subcutaan vloeistof. Dit wordt niet door alle dierenartsen ondersteund. Heel jammer omdat dit ervoor zorgt dat de nieren extra worden gespoeld, de gifstoffen uit het bloed kunnen verdwijnen en de hond zich veel beter zal voelen. Maar hierover later meer.

Hoe ontstaat chronisch nierfalen ?

Er zijn helaas veel verschillende oorzaken van chronisch nierfalen, te veel om hier op te noemen. Daarom richt ik mij tot de belangrijkste.

De meest voorkomende oorzaak is ouderdom. Bij oudere honden nemen eigenlijk alle lichaamsfuncties over het algemeen af, zoals het zicht, de beweging, en zo ook de nieren. In dit geval is het waarschijnlijk een proces dat al langer aan de gang is en langzaam verergert. Er is niet veel aan te doen, je kunt alleen de hond ondersteunen en met aangepast voer het proces proberen te vertragen. Gelukkig leven vele honden met aangepast voeren nog jaren in goede gezondheid.

Een tweede veel voorkomende oorzaak zijn infectieziektes en ontstekingen, zoals de ziekte van lyme, een blaasontsteking die niet (goed) behandeld is en een ontsteking in de nieren heeft veroorzaakt, glomerulonefritis, een ontsteking van de glomeruli, de filtertjes van de nieren enzovoorts. Ook ziektes zoals ehrlichia en babesiose welke wordt voorgebracht door teken rond het Middlandse zee gebied kunnen nierfalen veroorzaken.

Het is dan ook belangrijk altijd het bloed te onderzoeken op ontstekingen of andere ziektes voordat de diagnose Chronisch nierfalen kan worden gesteld.

Een derde oorzaak is het gebruik van medicijnen. Er zijn sommige medicijnen die als zeer zeldzame bijwerking nierfalen kunnen veroorzaken of kunnen verergeren. Omdat de hondeeigenaar en de dierenarts vaak niet weten dat de hond een verminderde nierfunctie heeft, worden soms medicijnen voorgeschreven die bij een gezonde hond prima werken, maar bij een hond met nierfalen ineens duidelijke klachten laat zien. Zulke medicijnen zijn bijvoorbeeld de antibiotica sulphamethoxazole en Metronizadole. Lees altijd de bijsluiters van de medicijnen die u uw hond gaat geven en als de dierenarts ze niet meegeeft, vraag er dan om. Dit is met name belangrijk als bij uw hond al eerder de diagnose chronisch nierfalen is gesteld. Deze medicijnen kunnen in sommoge gevallen de ziekte verergeren of versnellen.

Overige tests

Urine De dierenarts zal vaak de urine willen controleren. Hij al kijken of er eiwitverlies via de nieren plaatsvindt. Dit zou kunnen wijzen op een andere ziekte, zoals glomerulonefritis of de ziekte van Cushing. Ook zal de dierenarts kijken of de urine nog goed geconcentreerd is, bij goede nieren is de urine altijd geler dan bij minder goede nieren, en de concentratie van de urine is dan ook een maatstaf voor de nierfunctie. Een soortelijk gewicht van minder dan 1.015 is een teken dat de nieren minder goed werken. Hoe lager, hoe wateriger de urine.

Uitsluiten acuut nierfalen Bij acuut nierfalen zullen de klachten heel plotseling ontstaan en snel verergeren. Dit vereist een andere aanpak dan chronisch nierfalen en spoedbehandeling is vereist. Acuut nierfalen kanop veel verschillende manieren ontstaan. Zo zijn rozijnen en druiven zeer giftig voor een hond en kunnen acuut nierfalen veroorzaken. Ook het drinken van antivries, voor een hond een lekker zoet drankje, en het opeten van rattengif veroorzaakt acuut nierfalen.

Diverse bacteriele infecties veroorzaken acuut nierfalen zoals leptospirose ( ziekte van Weil welke wordt overgebracht door ratten in stilstaand water.

Een aantal ziektes die worden overgebracht door teken veroorzaken acuut nierfalen zoals de ziekte van Lyme, Ehrlichia en babesiosis.

Dit geldt ook voor de ziekte van Cushing en de ziekte van Addison.

Alhoewel acuut nierfalen op de korte termijn een zeer ernstige, mogelijk dodelijke ziekte is, is deze goed te behandelen als u er op tijd bij bent en kan de hond daarna een normaal leven leiden. Dit is met chronisch nierfalen niet het geval.

Aanvullend bloedonderzoek Om andere ziektes uit te sluiten en de verdere behandeling te bepalen kan de dierenarts nog een aanvullend bloedonderzoek uitvoeren, waarin bijvoorbeeld wordt gekeken naar de rode en witte bloedcellen, het albumine gehalte en de leverwaardes. Ik zou zit zelf altijd laten doen om te voorkomen dat de diagnose chronisch nierfalen wordt gesteld terwijl er een andere oorzaak zou kunnen zijn. Een volledig bloedonderzoek helpt bij het stellen van de juiste diagnose en dus de juiste behandeling.

Mijn hond heeft nierfalen...wat nu ?

Als na een goed onderzoek is gebleken dat uw hond inderdaad chronisch nierfalen heeft, dan voelt u zich waarschijnlijk machteloos. U wordt naar huis gestuurd met een dieetvoer, een fosforbinder en mogelijk een medicijn tegen de misselijkheid. Uw dierenarts kan niet meer doen en kan u ook niet vertellen wat u kunt verwachten. Toch is dit niet helemaal waar. Je kunt wel wat doen, en je kunt ook goed inschatten wat u kunt verwachten.

Wat staat me te wachten ?

Alleereerst is belangrijk hoe jong of oud uw hond is. Een oude hond die plotseling nierfalen krijgt, kan minder goed omgaan met het plotselinge gevoel van "onwel" zijn. Dit omdat hij weet hoe hij zich voelde toen hij geen  nierfalen had. Een jonge hond daarentegen, weet niet beter en kan hier beter tegen. Daarom zal een jonge hond over het algemeen het veel beter doen met slechte nierwaardes dan een oudere hond die jarenlang gezond was.

Een tweede factor is hoe snel de ziekte verergert. Dit kan heel langzaam gaan, bij zowel jonge als oude honden, en dan houden ze het over het algemeen heel lang vol. Veel oudere honden die nierfalen krijgen behalen gewoon een mooie leeftijd met een aangepast dieet. Je kunt te weten komen hoe snel de ziekte verergert door te kijken naar het gedrag van de hond, wil hij nog steeds eten en spelen, of eet hij moeiljk, vermagert hij en slaapt hij steeds meer ? Aan het gedrag van je hond kun je veel aflezen. En natuurlijk geeft een bloedonderzoek je zekerheid. Je kunt het nieuwe bloedonderzoek vergelijken met de voorgaande en aan de creatinine waarde zien of het nierfalen erger is geworden. Hoe hoger de creatinine, hoe erger het nierfalen is. Om goed te kunnen vergelijken is het overigens verstandig het bloed altijd op een nuchtere maag af te laten nemen. Op die manier krijg je geen vertekening, bijvoorbeeld omdat hij net heeft gegeten en de vorige keer niet. Bloed laten testen nadat ze net hebben gegeten geeft hogere waardes. Neem de uitslagen altijd mee naar huis, zodat je deze kunt meenemen mocht je een keer naar een weekend dierenarts moeten, zodat hij ook een goed beeld kan vormen.

Wat u te wachten staat is met name afhankelijk van bovenstaande factoren. Is de hond jong en gaan de nieren hard achteruit, dan zal hij helaas geen oude hond worden. Is de hond al wat ouder en gaan de nieren zeer langzaam achteruit, dan zal hij met een dieetvoer gewoon een normale leeftijd kunnen behalen.

Wat kan ik doen ?

Allereerst zou ik zeggen..geniet van uw hond ! Dat is iets wat u eigenlijk altijd zou moeten doen. Geniet van hem, knuffel hem, neem foto's en hou van hem.

In het kader van zijn ziekte zijn er een aantal dingen die u kunt doen.

1.Zorg dat de juiste diagnose gesteld is.

Een basis bloedonderzoek kan nierfalen aantonen, maar geeft geen informatie over mogelijke oorzaken. Sta erop dat aanvullend onderzoek gedaan wordt zodat een oorzaak kan worden uitgesloten en de diagnose chronisch nierfalen de juiste is. Dit is met name van belang bij een jonge hond, omdat zoals ik eerder al meldde, chronisch nierfalen een typische ouderdoms ziekte is en bij oudere honden dus vaak voorkomt. Denk na of uw hond in contact is gekomen met teken, koelvloeistof zou kunnen hebben gedronken, of graag in sloten zwemt. Meldt dit aan de dierenarts.

Teken en ratten brengen ziektes over die nierfalen kunnen veroorzaken, en het drinken van koelvloeistof beschadigt de nieren direct. 

Ook andere zaken die u opgevallen zijn, zoals vermoeidheid, jeuk, meer drinken, alles wat u heeft gezien wat afwijkt van het normale moet u melden. Op die manier helpt u de dierenarts met het stellen van de juiste diagnose.

2. Voeding

Zoals hierboven al aangegeven is voeding erg belangrijk bij honden met nierfalen. Dit komt simpel gezegd omdat de nieren de afvoer van het lichaam is, via de urine worden de afvalstoffen uit het lichaam verwijderd. Als de nieren niet meer optimaal functioneren, kan het lichaam die afvalstoffen  niet meer kwijt en blijven ze dus rondcirculeren in het bloed. Hierdoor gaat de hond zich slecht voelen, ze kunnen misselijk worden en niet meer willen eten, hoofdpijn krijgen en sloom worden of veel slapen, en zelfs jeuk krijgen.

En omdat die afvalstoffen niet optimaal worden afgevoerd zal langzaamaan die hoeveelheid in het bloed steeds verder toenemen tot de hond zich zo beroerd voelt dat hij nog weigert te eten. Op het moment dat ze niet meer eten gaat het lichaam toch op zoek naar energie om te kunnen functioneren en zal het de eigen spieren gaan opeten. Deze geven echter nog meer afvalstoffen af aan het bloed dan normale voeding en dit moet dus worden voorkomen, omdat het resultaat is dat de hond zich alleen nog maar slechter zal gaan voelen.

Dus de eerste belangrijke regel is, zorg dat de hond eet. Wat dan ook. Bij voorkeur goede niervoeding, maar als hij dat niet meer wil, geef hem dan datgene wat hij wel wil en ga naar de dierenarts voor verdere behandeling, totdat hij wel weer niervoeding wil eten (indien mogelijk).