De films en de regels van Dogma 95

Wat is Dogma 95?

Dogma 95 (oorspronkelijke naam Dogme 95) is een in 1995 (goh!) gestarte beweging onder leiding van de Deense filmmakers Lars von Trier en Thomas Vinterberg. Later voegden de eveneens Deense regisseurs Kristian Levring en Søren Kragh-Jacobsen zich bij het tweetal. Deze groep regisseurs (ook wel het Dogma 95-collectief genoemd) zette zich af tegen Hollywood en wilde dat films weer oorspronkelijk werden. Het verhaal en het acteerwerk moesten weer op de voorgrond komen in plaats van allerlei, al dan niet technologisch hoogstaande, effecten. Er werd een manifest opgesteld met tien regels waaraan een film moest voldoen om het predicaat Dogma 95-film te verdienen.

De regels

Het te Kopenhagen op 13 maart 1995 door Von Trier en Vinterberg ondertekende manifest (officieel een eed, namelijk de eed van zuiverheid):

  • 1. De film moet op een bestaande locatie gedraaid worden. Decors en rekwisieten mogen dus niet gebruikt worden.
  • 2. Geluid en beeld mogen niet los van elkaar gemaakt worden. Muziek kan dus alleen gebruikt worden als deze op het moment van de opname speelt.
  • 3. De camera moet in de hand gehouden worden. Statieven zijn verboden.
  • 4. De film moet in kleur zijn. Speciale belichting mag niet.
  • 5. Optische effecten en filters zijn niet toegestaan.
  • 6. Oppervlakkige, fictieve actie mag niet. Dus geen moorden, wapens of dergelijke.
  • 7. De film moet in het hier en nu plaatsvinden.
  • 8. Genrefilms mogen niet. Dus geen western, comedy, detective, musical enzovoort.
  • 9. Het filmformaat moet 1:1,33 en 35 mm zijn, het zogenaamde Academy-formaat.
  • 10. De naam van de regisseur mag niet vermeld worden op de credits.

Zo serieus als het bovenstaande doet vermoeden was het overigens niet helemaal. Naar het schijnt hebben Vinterberg en Von Trier deze eed in drie kwartier opgesteld en voor een deel wilden de filmmakers simpelweg de filmwereld op- en wakkerschudden.

De films

Er is een vijfendertig tal films dat doorgaans het predicaat Dogma 95-film krijgt. De bekendste hiervan zijn:

  • Festen (Thomas Vinterberg, 1995)

Deze eerste Dogma 95-film is de bekendste en artistiek succesvolste. De film gaat over een familiefeest ter ere van de zestigste verjaardag van de patriarch waarbij zijn zoon een heftige bekentenis doet die het feest totaal op zijn kop zet.

  • Idioterne (The Idiots) (Lars von Trier, 1998)

Deze film gaat over een groep mensen die ieder weekend de idioot in zichzelf naar buiten laten komen en zich gedragen als geestelijk gehandicapten.

  • Mifunes sidste sang (Mifunes last song) (Søren Kragh-Jacobsen, 1999)

Krestens vader sterft. Hij reist af naar de boerderij van zijn ouders waar zijn verstandelijk gehandicapte broer Rud nu alleen is. Kresten wil Rud niet in een tehuis stoppen en plaatst een advertentie voor een schoonmaakster. Het hoertje Liva neemt het baantje aan.

  • Julien Donkey-Boy (Harmony Korine, 1999)

Julien is schizofreen, zijn zus is zwanger (van hem!), zijn moeder overleden en zijn vader tamelijk sadistisch. De film is een portret van het gezin door de schizofrene ogen van Julien.

  • The King is Alive (Kristian Levring, 2000)

Een groep in de woestijn gestrande buspassagiers besluit Shakespeare's King Lear op te voeren om het moraal hoog te houden terwijl één passagier hulp gaat halen.

  • Italiensk For Begyndere (Italian for beginners) (Lone Scherfig, 2000)

Een cursus Italiaans op een school voor volwassenenonderwijs is een van de plekken waar zes mensen èn de liefde elkaar treffen.

Korte hausse

Het enthousiasme ging redelijk snel liggen na het artistieke succes van vooral Festen en Idioterne. Daarna werd het qua aandacht al snel minder en in 2002 sloot het secretariaat van Dogma 95. Later zouden zelfs regisseurs die zich aan Dogma 95 gelieerd hadden films maken die tegen de regels ingingen! Sterker nog, al bij Festen gebruikte Vinterberg iets om een raam te verduisteren bij het filmen van een scène, waarmee hij dus de regels 1 en 4 schond. Tegenwoordig heeft Dogma 95 een plek in de collectieve herinnering van filmliefhebbers en in de harten van bewonderaars van bijvoorbeeld een fenomenale film als Festen.