Doel of gedrag

Leven

Doel of gedrag

In een mensenleven lijkt het te gaan om het een of het ander. Zo lijkt het bij de ene mens te gaan om het gedrag, zonder dat daar echt een doel aan gekoppeld is. Voor de andere mens gaat het om het doel, waar alles voor moet wijken ook het gedrag. Maar waar gaat het nu eigenlijk echt om. Gaat het er in dit leven om gedrag te vertonen, zodat je je doelen kunt realiseren. Of is het leven er om gedrag te kunnen vertonen, wat je doel ook mag zijn. Is dus je gedrag je doel of is je doel je gedrag zo aan te passen dat je je doelen kunt realiseren. Voor veel mensen die succesvol zijn lijkt het op het laatste. Voor veel mensen die gelukkig zijn, lijkt het op het eerste.

⟴ Index

Doelen

De meeste mensen weten wel wat doelen zijn. Je hebt tenslotte verschillende doelen in het leven. Zo hebben kinderen van vier het doel vijf te worden. Iets wat voor de meeste mensen eigenlijk geen probleem is. Maar zo hebben we binnen het voetbal bijvoorbeeld tijdens een wedstrijd alweer vier doelen. De twee fysieke doelen op het veld en de beide voetbalploegen die als doel hebben de wedstrijd te winnen door zo vaak mogelijk de bal in het fysieke doel van de tegenstander te schieten. Met als bijkomend doel het doel van de tegenstander, de wedstrijd winnen, te ondergraven. Dan hebben we nog persoonlijke doelen, zoals bijvoorbeeld onze goede voornemens aan het eind en begin van het jaar. Zo willen we bijvoorbeeld afvallen om op onze bruiloft in die mooie jurk te passen. Of we willen stoppen met roken omdat het zo’n dure verslaving wordt. Dan hebben we ook nog collectieve goede doelen. Waarbij we als deelnemers aan dat goede doel, geld geven zodat anderen het goede doel kunnen realiseren. Dan gaat het bijvoorbeeld om het redden van de zeehondjes of om het steunen van mensen na een natuurramp. Aan die collectieve goede doelen hangt vaak wel een persoonlijk doel, bijvoorbeeld een goed gevoel over onszelf krijgen of kunnen laten zien dat we weten hoe het hoort.

Maar we hebben niet alleen persoonlijke doelen, er bestaan ook landelijke doelen of gemeentelijke doelen. Ook de bedrijven waar we werken hebben doelen. Zo worden ondernemingen onderverdeeld in op winstgericht en niet winstgericht, afhankelijk van het feit of de organisatie als doel heeft om geld te verdienen met activiteiten of niet. Als een organisatie niet gericht is op het maken van winst, dan heten de doelen vaak beleid. Als een organisatie wel geld wil verdienen met zijn werkzaamheden dan heet het doel winst.

⟴ Index

Gedrag of doel

Zo kun je eigenlijk van alles in dit leven een doel maken, dus ook van je gedrag. Wat er dus zelfs toe kan leiden dat je gedrag gaat ontwikkelen dat gericht is op het gedrag dat je doel is. Of dat je juist gedrag gaat ontwikkelen om je doel te realiseren.

Gedrag of doel

In zekere zin is dat ook het verschil tussen een organisatie gericht op winst of juist op een niet winst gericht doel. Als ik winst wil maken met mijn bedrijf, dan zal ik daar mijn gedrag op moeten aanpassen. Ik zal moeten weten hoe ik een product maak waarmee geld te verdienen is. Ik moet dus gedrag vertonen dat leidt tot winst. Als ik stel dat mijn doel juist niet winst is, dan is mijn doel het gedrag van mijn organisatie. Dan wil ik bijvoorbeeld veel leden werven, zodat ik met de contributie veel activiteiten voor mijn leden kan organisaren en realiseren. Ik moet het gedrag van mijn organisatie dus richten op het organiseren van activiteiten.

⟴ Index

Mensen en doelen

Het vreemde is echter dat de mensheid zich in twee groepen lijkt te hebben gesplitst. De ene groep ziet alleen nog maar het doel en het gedrag dat daarvoor aangepast moet worden. De andere groep ziet alleen nog maar het gedrag. In de eerste groep heerst het idee dat het doel de middelen heiligt. Ik mag dus ieder gedrag vertonen dat nodig is om mijn doel te realiseren. De andere groep stelt juist dat wat er ook gebeurt het gedrag het uitgangspunt moet zijn. Deze gedachtengang zie je ook terug in de beide filosofische stromingen van de teleologie en deontologie. Waarbij de teleologie stelt dat het gaat om het doel. Bijvoorbeeld dat als je door één persoon op te offeren er duizend kunt redden, dat ook moet doen (utilisme). Terwijl de deontologie stelt dat je plicht het belangrijkste is. Het is dus belangrijker om de waarheid te spreken dan te liegen, zelfs als je door te liegen één mens zou kunnen redden.

Geen van de beide groepen ziet echter dat gedrag een doel wordt als je je gedrag het belangrijkste maakt. Terwijl ze ook geen van beide zien dat juist verantwoordelijk gedrag winstgevend is. Wat vaak tot gevolg heeft dat de leden van beide groepen juist gedrag gaan vertonen dat tegenstrijdig is aan wat ze willen. De doelgerichten zien niet meer in dat er vele soorten gedrag zijn om hun doel te realiseren. Terwijl de gedraggerichten niet meer inzien dat gedrag dat wordt aangepast nog steeds gedrag is. In zekere zin vertonen beide groepen doelblindheid. Ze zien niets anders meer dan het doel dat ze voor ogen hebben of dat nu winst of gedrag is. Met als gevolg dat ze niet meer zien waar ze mee bezig zijn.

⟴ Index

Mensen en gedrag

Mensen hebben er dus moeite mee om gedrag te vertonen dat niet gekoppeld is aan een doel. Het lijkt wel alsof hun hele leven een wedstrijd is met als doel winnen. Of eigenlijk kan ik beter schrijven het leven is een wedstrijd met als doel beloond worden. Want je ziet dit doel gerichte gedrag ook terug in religies en politieke stromingen. In politieke stromingen is het doel het realiseren van de utopie die de stroming aanhangt. Daarvoor moet je in dit leven een politiek gevecht op leven en dood, tenminste in de publieke opinie, voeren. De winnaar mag vervolgens zijn utopie realiseren. Maar ook religies komen niet verder dan je moet in dit leven bepaald gedrag vertonen om beloond te worden met de hemel, zelfs een geloof als het boedhisme stelt dat je bepaald gedrag moet vertonen om het doel te realiseren.

Ervaren

Mensen blijken dus heel veel moeite te hebben om gedrag als doel te nemen en te kijken waar ze daarmee uitkomen. Mensen blijken het dus moeilijk te vinden om het leven te ervaren. Slechts op uitzonderlijke momenten lukt ons dat. Bijvoorbeeld als we naar een concert gaan of naar muziek luisteren of een boek lezen. Hoewel ook bij boeken krijgen we vaak het gevoel dat we het uit moeten lezen om te ontdekken waar het over gaat. Terwijl als we eerlijk naar ons eigen leven zouden kijken we moeten vaststellen dat het leven ons voortdurend dwingt om te ervaren wat ons gedrag creëert. Niet voor niets het gezegde:

“De mens wikt, maar god beschikt.”

We hebben allang moeten vaststellen dat hoeveel doelen we ook mogen stellen en hoe hard we ook werken aan die doelen het leven nooit in een door ons verwachte rechte lijn naar die doelen loopt. Of het is een natuurramp dat ons pad blokkeert of een concurrent of een overheid, maar er is altijd wel iets dat ons dwingt om ons te richten op ons leven in plaats van onze doelen. Net alsof ons leven ons wil zeggen:

“Het gaat niet om het stellen van de doelen, het gaat om het ervaren van het leven.”

Het maakt in zekere zin dus niet uit of je nu je doelen of je gedrag centraal stelt, het gaat er om te ervaren wat je onderweg naar die doelen of met dat gedrag meemaakt. Wat dus betekent dat het niet uitmaakt of je doelen of gedrag centraal stelt in je leven, uiteindelijk gaat het er om dat je je leven centraal stelt. Hoe we dat moeten doen is iets dat we zelf moeten ontdekken, want onze voorouders zijn nooit verder gekomen dan doelen stellen of gedrag belangrijk maken. Kijk maar naar al die boeken over hoe je een hemel op aarde kunt maken en al die dikke boeken over hoe je je hoort te gedragen in de omgeving van anderen. Terwijl het leven meer is dan doelen en gedrag. Het leven dat gaat over creëren en ervaren van wat we gecreëerd hebben.