Het toedienen van een klysma

Inleiding

Een klysma is het inbrengen van een medicinale vloeistof via de anus in de endeldarm. Een klysma wordt veelal toegediend om obstipatie op te heffen. Het kan ook zijn dat er voor een onderzoek een rectale laxans wordt toegediend om de darmen te reinigen. Het toedienen van een klysma is een risicovolle handeling onder de wet BIG. Dat betekent dat degene die de handeling uitvoert bevoegd en bekwaam moet zijn. Dit artikel is interessant voor mensen die een klysma moeten ondergaan of voor medewerkers in de gezondheidszorg.

Het toedienen van een klysma

De uitscheidingsfunctie is net zo belangrijk voor het lichaam als de opname van voedsel en vocht. Een gezonde voeding en een normale peristaltiek zijn voorwaarden voor het regelmatig afvoeren van afbraakproducten van de voeding uit het lichaam. Indien zich hierin een stoornis voordoet kan dit ernstige gevolgen hebben. Wanneer een zorgvrager problemen heeft met de uitscheiding kan de arts besluiten tot het inbrengen van een klysma of een rectumcanule.

Er zijn dus verschillende redenen voor een arts om een klysma voor te schrijven:

• Ter reiniging van de darmen: Bij een zorgvrager met obstipatie. Maar bijvoorbeeld ook ter voorbereiding op een onderzoek van de darmen zoals bijvoorbeeld röntgenonderzoek.
• Om medicijnen toe te dienen: Bijvoorbeeld bij een ontsteking in de darmen zoals bijvoorbeeld bij de ziekte van Crohn.
• Om voeding toe te dienen: Het gaat dan om voeding via een jejunum stoma.

Klysma's kunnen naar hun werking in 3 groepen worden ingedeeld.

1. Mechanische werking: Het inbrengen van een rectumcanule en de hoeveelheid druk van de inlopende vloeistof stimuleren de darm tot peristaltiek.
2. Chemische werking: Dit wordt bepaald door de soort vloeistof. Er is weinig prikkeling bij een fysiologische oplossing. Maar een sterke prikkeling kan bijvoorbeeld bij een zeepoplossing worden verwacht.
3. Thermische werking: Dit gebeurt door de temperatuur te regelen van de inlopende vloeistof. Een vloeistof op lichaamstemperatuur prikkelt minder dan een koude vloeistof.

Overloopdiarree

Als de darm heel vol is kan er wat dunne ontlasting langs de harde brokken weglekken. Dit wordt ook wel overloop diarree genoemd. Als gevolg hiervan kunnen poepvegen in het ondergoed ontstaan.

Houding van de zorgvrager tijdens het toedienen van een klysma

Bij het inbrengen van een rectaal laxans helpt u de zorgvrager op de linkerzij omdat het laatste gedeelte dan de dikke darm (welke nog voor de endeldarm) is gelegen een bocht naar links maakt. Voor het inbrengen moet de vloeistof ongeveer op lichaamstemperatuur zijn. De kleding en het bed moeten beschermd worden want het kan moeilijk zijn de vloeistof binnen te houden. Het dient getracht te worden de vloeistof zo lang mogelijk in te houden. Zorg ervoor dat er een po of toilet in de buurt is en begeleidt de zorgvrager zo nodig.

Aandachtpunten

Er kunnen tijdens het geven van een klysma een aantal complicaties optreden:

• Pijn
• Misselijkheid
• Bloeding door beschadiging aan de darmwand.
• Collaps: door het toedienen van een klysma wordt door de prikkeling bloed aan andere organen onttrokken ten behoeve van de bloedtoevoer naar de darmen. Vooral wanneer de bloedtoevoer naar de hersenen afneemt stijgt de kans op collaps. Hoe heftiger de prikkeling van de darmen hoe groter de kans op collaberen.
• Atonie van de darmen.
• Bij langdurig laxeren raken de darmen zo gewend aan de prikkelingen dat ze niet meer uit zich zelf samentrekken.

Eigenlijk wordt alleen een darmspoeling of klysma aanbevolen bij ernstige obstipatie. Bij mildere vormen van obstipatie is het aan te raden eerst andere middelen te proberen. Bij een darmspoeling worden namelijk alle bacteriën die in de darm leven (darmflora) weggespoeld. Deze hebben een belangrijke functie en zonder deze bacteriën kunnen er juist klachten ontstaan. Bovendien is het maar een tijdelijke behandeling van verstopping en bovendien erg belastend voor een zorgvrager. Alternatieven voor darmspoeling kunnen zijn: voldoende vochtinname, voldoende beweging, regelmatige stoelgang, probiotica, behandeling met geneesmiddelen zoals bijvoorbeeld bulkvormers (zelfde eigenschappen als voedingsvezels).

Soorten klysma's

• Microklysma (eigenlijk een vloeibare zetpil: 5-10 ml)
• Gewoon kant en klaar klysma (ongeveer 200 ml)
• Hoog opgaand klysma (750 tot 1000 ml) 

Conclusie

Bij obstipatie is het toedienen van een klysma nooit de eerste keuze van een arts. Er zijn risico's verbonden aan het toedienen van een klysma. Wees op de hoogte van de contra indicaties en aandachtspunten bij het toedienen van een klysma. Blijf aandacht besteden aan het bestrijden van obstipatie op een alternatieve manier. Zo kan het toedienen van een klysma tot een minimum beperkt worden.