Hoe wordt een nieuwe Paus gekozen

Inleiding

Ruim één miljard mensen zijn aanhanger van het christendom. Het grootste deel daarvan is Rooms-Katholiek. Het hoofd van de Rooms-Katholieke kerk is de Paus en die woont in Vaticaanstad in hartje Rome. Wanneer een Paus overlijdt, moet vanzelfsprekend een nieuwe gekozen worden. De procedures die bij deze verkiezing gevolgd moeten worden, zijn al tientallen jaren hetzelfde. Maar hoe gaat die procedure dan precies? Op welke manier wordt de nieuwe Paus gekozen?  

Conclaaf

De vergadering waar een nieuwe Paus wordt gekozen, staat bekend als een conclaaf. Zoals het geval is bij veel Katholieke termen, komt ook ‘’conclaaf’’ uit het Latijn. Het komt af van de woorden ‘’cum clave’’, wat ‘’met een sleutel’’ betekent. Dat betekent niets meer dan achter gesloten deuren. Het conclaaf is een besloten vergadering waar alleen kardinalen aan mee mogen doen. Kardinalen zijn na de Paus de belangrijkste figuren in het christendom. Het conclaaf tijdens de Pausverkiezing vindt plaats in de Sixtijnse Kapel. Deze kapel bevindt zich ook in Vaticaanstad. Vanaf 1059 vond voor het eerst een conclaaf plaats om een nieuwe Paus te kiezen, zij het in een andere vorm dan tegenwoordig. Voorafgaand daaraan werd de nieuwe Paus gekozen door de geestelijken en inwoners van de stad Rome.

De procedure

Het is de gewoonte dat een Paus zijn ambt blijft beoefenen totdat hij sterft. Het is in de geschiedenis nog maar twee keer gebeurd dat een Paus tijdens zijn leven aftreedt. Het recentste geval is Paus Benedictus XVI, die op 11 februari 2013 aangaf wegens zijn hoge leeftijd te moeten stoppen met zijn werk. Vanaf het moment van het aftreden of overlijden van de Paus, gaan er regels gelden. Ten eerste moeten er minimaal 15 dagen ‘’rust gehouden’’ worden voordat het conclaaf kan beginnen. Maximaal de twintigste dag na het overlijden of aftreden moet het conclaaf zijn begonnen. Aan deze vergadering mogen maximaal 120 kardinalen uit de hele wereld deelnemen. Vanaf 1975 werd bepaald dat deze kardinalen niet ouder dan 80 mogen zijn. Het is niet verplicht dat een kardinaal de nieuwe Paus wordt, maar wel gebruikelijk. In de 15 of 20 dagen voor de verkiezing is er strikt genomen geen Paus. De Kerk wordt dan bestuurd door het College van Kardinalen.

Iedere aan het conclaaf deelnemende kardinaal is verplicht om een stem uit te brengen op de persoon die hij de nieuwe Paus wenst te zien worden. Iedere kardinaal ter wereld is verplicht om tijdens het conclaaf naar Rome af te reizen. Alleen wanneer de kardinaal ernstig ziek is of een andere reden heeft die door het College van Kardinalen geldig wordt geacht, mag deze wegblijven bij de stemmingen. De stemrondes vinden zoals gezegd plaats in de Sixtijnse Kapel.

Vaak zijn er meerdere stemrondes en dagen nodig voordat een nieuwe Paus gekozen is. Aan het eind van de dag worden alle kardinalen naar het Domus Sanctae Marthae gebracht, een gastenverblijf. Hier zullen zij slapen en in de ochtend gaan ze weer terug naar de Sixtijnse Kapel voor de volgende stemronde(s). Het is voor iedere kardinaal verboden contact te hebben met de buitenwereld. Alle televisies, radio’s en telefoons worden buiten het bereik van de kardinalen gehouden. Ze mogen ook zeker niet met de media praten over de vorderingen in het proces. Voorafgaand aan de verkiezing vindt een mis plaats: een Heilige Mis. Hierbij wordt aan de Heilige Geest (dat is de geest van God) gebeden dat Hij een goede keuze mogelijk zal maken.

Dan kan eindelijk de echte stemming beginnen. Iedere kardinaal krijgt een briefje uitgedeeld. Hierop schrijft hij de naam van zijn kandidaat voor het zijn van de nieuwe Paus, dat is altijd een kardinaal die ook bij het conclaaf aanwezig is. Wanneer dat is gebeurd loopt hij naar het altaar dat is geplaatst voor het schilderij het Laatste Oordeel van Michelangelo. Op dat altaar staat een grote miskelk. Hier worden alle briefjes persoonlijk door de kardinalen in gedeponeerd. Een kandidaat moet minimaal twee derde van alle stemmen krijgen. Wanneer dit niet na één stemronde wordt behaald, vindt er een volgende stemronde plaats. Zo kunnen er maximaal vier rondes per dag plaatsvinden. Tussen iedere stemronde worden gebeden opgezegd. Na ongeveer elke derde dag wordt een dag van rust ingelast zonder stemrondes. Na iedere stemronde zonder resultaat worden de stembriefjes verbrand wat resulteert in zwarte rook dat uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel komt.

Het kan erg lang duren voordat een nieuwe Paus wordt gekozen. Wanneer na 30 rondes (op de achtste dag) nog geen Paus met een twee derde meerderheid verkozen is, kan de norm verlaagd worden. Een kandidaat hoeft dan nog maar de helft + 1 stemmen te verkrijgen. Alleen de camerlengo kan besluiten de norm te verlagen. Een camerlengo is een soort voorzitter. Daarna wordt besloten of de stemrondes weer gewoon verder gaan, of dat er nog maar 2 kandidaten gekozen kunnen worden. In dat laatste geval gaat het om de kardinalen die in de voorgaande stemronde door de meeste mensen zijn gekozen.

Na de beslissing

Uiteindelijk is er een nieuwe Paus gekozen. Aan de gekozen persoon zal gevraagd worden of hij dit resultaat aanvaard. Wanneer hij dan het woord ‘’Accepto’’ (ik aanvaard) uitspreekt, is hij officieel de nieuwe Paus. Ook wordt hem nog gevraagd onder welke naam hij de Katholieke Kerk wil gaan ‘’regeren’’. Als dat alles is gebeurd zullen de stembriefjes worden verbrand met een bepaalde chemische stof of met nat stro. Hierbij ontstaat witte rook. Wanneer er witte rook uit de schoorsteen komt, is voor de enorme massa mensen die op het Sint-Pietersplein staat te wachten duidelijk dat een nieuwe Paus gekozen is. Gejuich barst los. Sinds 2005 worden er ook klokken geluiden wanneer de keuze voor een nieuwe Paus is gemaakt. De reden hiervoor is dat het in het verleden een aantal keer is voorgekomen dat zwarte rook voor witte aangezien werd. Daarna brengt de kardinaal-protodiaken, dat is de kardinaal die al het langst in dienst is, de nieuwe Paus naar het balkon van de Sint-Pieterbasiliek waar de tienduizenden mensen hem kunnen zien. De volgende woorden zullen dan worden gesproken:

‘’Annuntio vobis gaudium magnum; habemus Papam! Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum, Dominum (voornaam gekozene), Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem, (achternaam gekozene), qui sibi nomen imposuit (Pauselijke naam gekozene).’’

De Nederlandse vertaling voor deze Latijnse tekst is als volgt:

‘’Ik verkondig u met grote vreugde; we hebben een Paus! De meest eminente en Eerwaarde Heer, de Heer (voornaam gekozene), kardinaal van de Heilige Roomse Kerk, (achternaam gekozene), die de naam (Pauselijke naam gekozene) heeft aangenomen.’’

Daarna neemt de Paus zelf het woord door de bekende zege ‘’Urbi et orbi’’ uit te spreken. Sinds Paus Johannes Paulus II is het de gewoonte dat de nieuwe Paus ook zelf nog een korte toespraak houdt.

Voorgaande conclaven

● Het kortste conclaaf aller tijden vond plaats in 1503. Al na een paar uur werd Julius II tot nieuwe Paus gekozen. Er zijn echter sterke aanwijzingen dat hij zo’n beetje alle aanwezigen omgekocht had.

● Het langste conclaaf vond ook al lang geleden plaats: periode 1314 – 1316. Maar liefst 829 dagen duurde het voordat de nieuwe leider van de Rooms-Katholieke Kerk gekozen werd: Johannes XXII.

● Paus Benedictus XVI werd in 2005 al na 4 ronden en 2 dagen verkozen. Zijn voorganger Johannes Paulus II kon na 3 ronden en 8 dagen het nieuwe ambt aanvaarden.

Conclusie

Via een conclaaf kiezen maximaal 120 kardinalen een nieuwe Paus. Op een briefje schrijven ze hun kandidaat. Volgens de regels moet een kandidaat minimaal twee derde van de stemmen krijgen om nieuwe Paus te kunnen worden. Dit aantal kan worden verlaagd tot de helft + 1 aantal stemmen. Na de keuze wordt de nieuwe Paus op het balkon van de Sint-Pieter voorgesteld aan de tienduizenden christenen die op het plein voor de kerk staan te wachten. Hij zal een gebed uitspreken waarna hij met zijn werk kan beginnen.

Bronnen afbeeldingen: Wikimedia Commons, Leinad-Z, W.J. Wintle