Koerdisch, de taal van Irak

Algemeen

Het Koerdisch is een Indo-Europese taal die gesproken wordt door de Koerden. Het behoort tot de Iraanse talen. De Koerden wonen in het zuidoosten van Turkije, het noorden van Irak, het westen van Iran en noordoosten van Syrië. Het gaat dus om circa dertig miljoen Koerden, exclusief de Koerden die in diaspora in onder meer de VS en Europa leven.

Hoofddialecten

Het Koerdisch kan worden onderverdeeld in twee hoofddialecten. Dit zijn het Kurmanji en het Sorani. Het grootste deel van de Koerden spreekt Kurmanji. Dit is in het hele Koerdische gebied in Turkije en Syrië en delen van Iraaks en Iraans Koerdistan.

De bekende steden waar Kurmanji wordt gesproken zijn onder meer: Diyarbakir (Turkije), Mardin (Turkije), Duhok (Irak), Qamishlo (Syrië). Dit zijn lang niet alle belangrijke steden, gezien er ongeveer 25 miljoen Koerden Kurmanji spreken.

Het Koerdisch is verder opgedeeld in subdialecten. Zo kent het Kurmanji bijvoorbeeld het Bahdini, dat gesproken wordt door circa 1 miljoen Koerden (Irak). Toch verschilt dit bijna niet van het Kurmanji, dat de hoofddialect van het Koerdisch is.

Verboden te spreken

Het Koerdisch is niet overal toegelaten. In Irak is het Koerdisch een officiële landstaal en de de factoe staat Regio Koerdistan (autonoom en federaal) in Irak, hanteert het Koerdisch als de enige taal die gebruikt mag worden. In overheidsinstanties mag ook het Arabisch worden gebruikt. In TUrkije mocht er tot voor enkele jaren geleden helemaal geen Koerdisch mogen worden gesproken, terwijl dit toch wel gesproken wordt door maar liefst 20 miljoen Koerden aldaar, dat is een kleine 25% van de Turkse bevolking. Sinds enkele jaren mag het wel. Vroeger werd men er flink voor gestraft. Zo werd parlementslid Leyla Zana (1) maar liefst 10 jaren in de gevangenis opgesloten vanwege het spreken van een verboden taal, in het bijzonder het Koerdisch.

In Syrië is het nog steeds flink strafbaar om Koerdisch te spreken. Alleen Arabisch is toegestaan in Syrië.

Het geschrift

Het Koerdische schrift is gebasseerd op het latijns alfabet. Dit is overeenkomstig de letter die wij in Nederland kennen. Hieronder de letters die gebruikt worden in het Koerdisch: A B C Ç D E Ê F G H I Î J K L M N O P Q R S Ş T U Û V W X Y Z

Ook kent het Koerdisch (Sorani) het Arabisch alfabet. Dit wordt vooral gebruikt door de Koerden in Irak en Iran. Echter bevat dit Koerdisch alfabet enkele letters meer dan het echte Arabische. Dit komt doordat er letters zijn die het Arabisch niet, maar het Koerdisch wel kent. Denk aan de P die het Arabisch niet kent, maar vervangt door een B.

Modernisering

Om tot een eenheidstaal te komen onder de Koerden in Irak, probeert men het Kurmanji en Sorani zo veel mogelijk samen te laten vallen. Zo worden woorden uit beide dialecten gebruikt. De Koerden in de provincie Duhok klagen vaker dat hun Kurmanji, welke in de minderheid is in Iraaks Koedistan, als het ware niet gebruikt wordt door de overheid. Daar wil de overheid verandering in brengen, door het te mensen met het Sorani.

(1) = http://www.democracynow.org/2004/6/10/kurdish_political_prisoner_leyla_zana_released