Slaapmiddelen: zegen of drama

Slaapmiddelen pro en contra

Je hebt er waarschijnlijk geen idee van hoeveel slaapmiddelen er op de markt zijn en hoeveel slaappillen er worden verkocht per jaar. De behoefte aan deze hulpjes om toch maar te kunnen inslapen, is dus zeer groot. In principe althans, kun je ze alleen maar op doktervoorschrijft kopen. Recente studies bewijzen dat slaapmedicatie met stip nummer 1 is...

Langdurig gebruik van slaapmiddelen

Alhoewel de medici ten zeerste aanbevelen om slaapmiddelen niet al te lang te nemen, ziet de werkelijkheid er heel anders uit. Maximum enkele weken wordt dan maanden en zelfs levenslang!
Drie belangrijke problemen duiken op bij langdurig gebruik van slaap- of kalmeermiddelen:

1. Risico op afhankelijkheid

Deze afhankelijkheid kan zowel lichamelijk als psychisch zijn.

Lichamelijke afhankelijkheid betekent dat u het gebruik niet meer ineens kunt stopzetten. Doet u dit wel dan treden 'ontwenningsverschijnselen' op. De meest frequente klachten zijn, paradoxaal genoeg, slapeloosheid, angst, prikkelbaarheid, concentratiestoornissen, enz ... Omdat deze ontwenningsverschijnselen sterk lijken op de redenen waarom u een slaapmiddel begon te nemen, kunnen ze de oorzaak zijn van een verder langdurig gebruik.
Daarnaast bestaat ook een psychische afhankelijkheid: u neemt uw slaap of kalmeermiddelen overal mee, 'uit schrik dat of voor het geval dat...'.

2. Effect na enkele weken

Raar maar waar: door het gebruik van slaapmiddelen daalt de kwaliteit van de slaap! Doel van slaapmiddelen is de overgang van waken naar lichte slaap te bewerkstelligen waardoor men sneller inslaapt. Het nadeel is echter dat slaapmiddelen de verdere natuurlijke slaapcyclus verstoren. Ze hebben met name een negatieve invloed op twee slaapfasen die van essentieel belang zijn voor de kwaliteit van de nachtrust: de droomfase en de diepe slaap.
De droomfase heeft als functie onze geest te verfrissen en ons toe te laten ervaringen die we tijdens de dag hebben opgedaan, te verwerken. Een (gedeeltelijke) onderdrukking van deze fase kan dus ons psychisch functioneren overdag beïnvloeden.
Daarnaast verkorten slaapmiddelen de duur van de diepe slaap die ervoor moet zorgen dat ons lichaam 's ochtends goed uitgerust is.
Besluit: door het gebruik van slaapmiddelen krijgen zowel geest als lichaam minder kans om te recupereren, en dat is toch precies de functie van de slaap.

3. Reden waarom met de middelen uiteindelijk is gaan gebruiken

Bij slapeloosheid moet eerst de oorzaak opgespoord worden en in de mate van het mogelijke worden aangepakt. Mogelijke oorzaken van slapeloosheid zijn: schildklierstoornis (hyperthyroïdie), longlijden (COPD), psychosociale problemen, beginnende dementie, relatieconflicten, intoxicaties (koffie, alcohol, drugs) of medicatie (corticoïden, theophylline), verstoring van het dag-nacht ritme zoals ploegenarbeid of jetlag; slaapapnoesyndroom...
Een goede begeleiding door de huisarts, met eventuele doorverwijzing, is hier zeker op zijn plaats!

Nevenwerkingen: slaapmiddelen zijn niet zonder gevolgen!

Naast het gevaar voor afhankelijkheid, de verdoezeling van de echte problemen en de nadelige invloed op de kwaliteit van de slaap, loopt men bij slaapmiddelengebruik ook altijd een risico op nevenwerkingen zoals een slaperig gevoel en sufheid 's morgens, vermindering van de concentratie en de reactiesnelheid, verminderd geheugen enz.
De kans op nevenwerkingen vergroot met de ouderdom omdat men dan sowieso gevoeliger wordt voor de werking van geneesmiddelen.
Oudere personen die slaapmiddelen gebruiken, lopen bij het opstaan 's nachts of 's morgens bijvoorbeeld een groter risico om te vallen en evt. een heup te breken.

Kan ik er nog mee stoppen?

Bij langdurig gebruik van slaap- en kalmeermiddelen is het niet gemakkelijk om te stoppen. Het is verstandig om dit te doen in overleg met uw arts. Hij/zij kan samen met u een plan opstellen dat voor u het meest toepasselijk en haalbaar is. Hij/zij kan u ook helpen bij het zoeken naar de gepaste behandeling en u voor verdere behandeling doorverwijzen.
Het beste is om geleidelijk te stoppen door bv. enkele weken na elkaar de hoeveelheid te verlagen van één pil naar drie vierde; van drie vierde naar een half, van een half naar een vierde, enz...
Wie plots, van de ene dag op de andere, het gebruik van een slaap- of kalmeermiddel stopzet, zal vrijwel zeker met "ontwenningsverschijnselen" te maken krijgen. Het besef dat deze klachten louter te wijten zijn aan het stopzetten van het geneesmiddel, kan een voldoende motivatie zijn om door te zetten.

Iets over de slaappillen zelf

De Latijnse naam is Benzodiazepines. Deze zijn er met halflange en lange uitwerking.

De voornaamste groep (alprazolam, bromazepam, brotizolam, clotiazepam, loprazelam, lorazepam, lormetazepam, oxazepam en temazepam) is laag gedoseerd en gebruik wordt meestal aangeraden voor maximaal één week. Vanaf de tweede week vermindert hun effect. Daarbij stelde men vast dat bij plots stoppen na enkele weken de slapeloosheid opnieuw en zelfs sterker optreedt (rebound-effect). Bij chronisch gebruik treedt tolerantie op voor het effect en voor de bijwerkingen van de benzodiazepines, met als gevolg dat men een steeds hogere dosis moet nemen om hetzelfde effect te bereiken. Na enkele weken inname ontstaat psychische en fysieke afhankelijkheid of verslaving.
Recent zijn enkele nieuwe geneesmiddelen op de markt gekomen: zolpidem, zopiclon en zaleplon. Ze zijn niet doeltreffender dan benzodiazepines en hebben vergelijkbare ongewenste effecten.
Over het effect van kruidenmiddeltjes zoals valeriaan of passiebloem is weinig bekend. Maar ze kunnen ook ongewenste effecten hebben en zijn dus zeker niet onschuldig.
De oudere producten type barbituraat en afgeleiden, zoals meprobamaat, zijn af te raden wegens hun potentieel ernstige bijwerkingen en snelle ontwikkeling van gewenning en afhankelijkheid.