Waarom worden wij dwazen verliefd

Inleiding

Laten we ze maar overslaan, die verklaringen van de liefde in termen van neurochemie (de liefde vindt zijn oorsprong ergens in het limbische systeem in de hersenen, en niet zoals vroeger beweerd werd in de hypothalamus) en in termen van de evolutie (liefde creëert een band tussen de ouders die het de nakomelingen mogelijk maakt op te groeien in een gezonde omgeving enzovoort) en laten we ons concentreren op de goeie ouwe psychologie oftewel de wetenschap van de divan. Voor alle softies onder ons: we zullen niet betwisten dat mensen vaak verliefd worden omdat ze iemand ontmoeten die nu eenmaal zó godallemachtig lief is…. Maar hier zijn ook nog een paar andere verklaringen…

Verklaringen voor liefde

• Persoonlijk falen. De ‘aanvullingstheorie’ van de liefde houdt in dat een persoon verliefd wordt op iemand die over eigenschappen beschikt die hij of zij graag zou willen hebben maar die hij of zij ontbeert. Een onderzoek van het Amerikaans Psychoanalytisch Instituut uit 1985 opperde de theorie dat verliefd worden een manier is om de eigenwaarde op te krikken. ‘Iemand wordt waarschijnlijk verliefd om op magische wijze persoonlijkheidstrekken te verwerven die tegenpolen zijn van de eigen karaktereigenschappen en die geïdealiseerd en opgehemeld worden, of om een specifieke bron van zelfhaat te lijf te gaan.’ (En jij maar denken dat het kwam doordat hij bloemen voor je meebracht.)
• Herschepping van het verleden. De gelukzaligheid van het verliefd worden is volgens een psychoanalytische theorie het gevolg van de opleving van de symbiotische gevoelens tussen moeder en kind. Een overeenkomstige maar minder freudiaanse opvatting houdt in dat mensen verliefd worden op iemand bij wie ze een oude rol opnieuw kunnen spelen, hetzij een rol uit de kindertijd, hetzij uit een vroegere relatie. Dat zou de reden zijn dat sommige mensen telkens weer in ongelukkige verhoudingen verzeild raken of met alcoholisten trouwen.
• Neiging om in een fantasiewereld te leven. Het verslag van een onderzoek van een universiteit in de Amerikaanse staat Illinois stelt: ‘De aanleg tot mystieke ervaringen, tot romantische liefde en hypnotische gevoeligheid vertoont een positieve samenhang. Wat suggereert dat al deze eigenschappen te maken hebben met het vermogen om de objectieve werkelijkheid buiten spel te zetten.’ (Schat, ik moet vanavond weer overwerken op kantoor.’)
• Opstand en revolutie. Romeo en Julia tartten het gezag. Verscheidene theoretici vergelijken de daad van verliefd worden met de aansluiting bij politieke, sociale of religieuze bewegingen. Maar misschien is liefde alleen maar een manier voor het lichaam om te protesteren tegen:
• Onderdrukking van de seksualiteit. Onderzoek laat duidelijk zien dat de romantische liefde het koortsachtigst opbloeit in maatschappelijke systemen die de seksualiteit onderdrukken. Zouden Romeo en Julia zo hardnekkig zijn geweest in hun hartstocht als hun ouders hadden gezegd: ‘Hier heb je de sleutels van de auto, waarom gaan jullie tweetjes niet een weekendje naar ons buitenhuis om een beetje plezier te maken samen? ‘ Dat betekent tegelijkertijd dat iedere poging om het seksuele verlangen te verhogen een goed middel is om het liefdesquotiënt van een verhouding te versterken. Maar het is natuurlijk wel zo dat verlangen alleen leuk is als er aan de horizon vervulling van dat verlangen gloort.