Wat is een pyromaan

Inleiding

Met enige regelmaat hoor je in het nieuws dat er opeens veel branden zijn in een bepaald gebied. Wanneer deze branden opzettelijk veroorzaakt blijken te zijn, spreekt men al snel over een mogelijke 'pyromaan' die actief is. Maar wat houdt pyromanie eigenlijk in? En wat drijft iemand tot dergelijke acties?

Kern/onderwerp (beschrijven in je eigen woorden)

Wat is een pyromaan?

Het woord pyromanie bestaat uit de griekse woorden 'pyros' en 'manie', wat respectievelijk 'voor' en 'gekte' betekenen. De diagnose van pyromanie krijg je niet zomaar. Het is niet zomaar even een brandje stichten als eenmalige kwajongensstreek, maar er is sprake van een vorm van dwangmatigheid: een pyromaan voelt een ontzettend sterke drang om brand te stichten. Die drang is zo ziekelijk dat het onweerstaanbaar voor hem is. Deze zelfde onweerstaanbare dwang vindt je bijvoorbeeld ook terug bij kleptomanie ( de drang om te stelen). In de DSM-IV-TR wordt pyromanie omschreven als een stoornis in de impulsbeheersing. De volgende criteria worden beschreven:

  1. Het opzettelijk en doelbewust brand stichten bij meer dan één gelegenheid.
  2. Aanwezigheid van spanning en affectieve opwinding voor de brandstichting.
  3. De fascinatie voor, interesse in, nieuwsgierigheid over of aantrekking tot vuur en de bijbehorende omstandigheden (bijv. voorwerpen, gebruik, gevolgen).
  4. Genoegen, bevrediging of opluchting bij het veroorzaken van een brand of bij het getuige zijn of deelnemen aan de erop volgende gebeurtenissen.
  5. Het stichten van de brand gebeurt niet uit financiële overwegingen (bijv. voor financieël gewin), als gevolg van sociopolitieke ideologie (bijv. als vorm van protest), om uitdrukking te geven aan woede of wraak, om criminele activiteiten te verhullen of om de leefomstandigheden te verbeteren. Het is geen uiting van een hallucinatie of waan en ook geen gevolg van een verminderd vermogen tot het nemen van beslissingen (bijvoorbeeld bij mentale retardatie, dementie of intoxificatie).
  6. Het brandstichten kan niet verklaard worden door gedragsstoornissen of antisociale persoonlijkheidsstoornissen.

Interessant om te weten is dat pyromanie als diagnose maar zeldzaam wordt gesteld door psychiaters. De brandstichters worden vaak gezien als hebbende een anti-sociale persoonlijkheidsstoornis, schizofrenie, een gedragsstoornis of een organische psychische stoornis. 

Socio-demografische kenmerken

Ernst Ameling, van het Pieter Baan centrum te Utrecht, stelt dat pyromanen over het algemeen erg jong zijn. Ze hebben vaak een leeftijd tussen de 20 en 30 jaar. 

Ook zijn pyromanen vaak jonge, introverte mannen. Vrouwelijke pyromanen zijn erg zeldzaam.

Qua intelligentieniveau zijn er niet echt duidelijke conclusies te trekken: pyromanen van verschillende intelligentie- en schoolniveaus komen voor. 

Er zijn ook lichte aanwijzingen dat pyromanen vaker dan gemiddeld werkzaam zijn bij de vrijwillige brandweer. Dit zou men kunnen verklaren door de overmatige fascinatie voor vuur. 

Pyromanen lijken uit onderzoek minder sociaal aangepast te zijn. De meerderheid heeft geen relatie en weinig sociale contacten, wat veroorzaakt kan worden door de sociale introversie en gebrek aan sociale vaardigheden. Ook is gevonden dat sommige pyromanen in het verleden slachtoffer zijn geweest van misbruik (fysiek, danwel seksueel).

Behandeling

Er is relatief weinig bekend over de behandeling van pyromanie. De oorzaak hiervoor is tweeledig:

1. De oorzaak van pyromanie is nog niet met zekerheid vast te stellen. Volgens sommige (oude) theorieën zou de opwinding die veroorzaakt wordt door vuurstichting een verband hebben met freudiaanse seksuele driften. Recenter onderzoek richt zich juist op het gebrek aan neurotransmitters (signaalstof voor zenuwimpulsen in het brein) bij mensen met pyromanie. 

2. Zoals al eerder vermeldt komt pyromanie maar zeer weinig voor door de co-morbiditeit met andere (psychiatrische) stoornissen. Deze onderliggende stoornissen worden eerder behandeld dan de stoornis pyromanie zelf.

Afhankelijk van de oorzaak zouden medicatie, gericht op de medische oorzaak van pyromanie, of therapie, gericht op het verwerken van de 'freudiaanse driften' of de onderliggende stoornis, mogelijke behandelmethodes zijn. 

Bronnen: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. American Psychiatric Association: 1994. Salomon, B. 2010. Pyromanie: een fenomeenanalyse in Vlaanderen. Universiteit van Gent: faculteit rechtsgeleerdheid. Plinsinga, A.E., Colon, E.J. & Jong, de S. (1997). Brandstichting is meestal geen pyromanie. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde (141), 129-131. 

Conclusie

Het blijkt aardig lastig te zijn concrete conclusies te doen over pyromanie. Mede omdat het niet vaak voorkomt (er is een lage prevalentie) en de oorzaken zijn nog niet eenduidig vast te stellen. Logischerwijs is het hierdoor ook lastiger een geschikte behandeling voor deze specifieke groep brandstichters te vinden.