Wat is malaria

Inleiding

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie loopt de helft van de wereldbevolking het gevaar malaria te krijgen. Bovendien sterven per jaar tussen de 1 en 2 miljoen mensen aan een malaria infectie. Het grootste risico hierop lopen kinderen onder de 5 jaar. Kinderen zijn ontzettend kwetsbaar; uit de literatuur blijkt dat elke minuut een kind ergens ter wereld sterft aan malaria. Ook zwangere vrouwen lopen een groot risico te overlijden aan deze infectieziekte. ²

Malaria behoort tot een van de dodelijkste ziekten in ontwikkelingslanden. Met name in Afrika, Azie en Latijns-Amerika bedreigt de malariamug de levens van vele mensen. Door de omstandigheden in ontwikkelingslanden is het vaak lastig de diagnose te stellen en mensen goed te behandelen. Bovendien kunnen de, vaak al erg arme mensen, door hun ziekte niet meer werken. Hierdoor wordt het voor de patiënten zeer moeilijk zichzelf en hun familie in levensonderhoud te voorzien. Er moet dus hard gewerkt worden infecties te voorkomen en goede behandelingen aan malaria patiënten te kunnen bieden. Momenteel zijn er genoeg, niet-dure en efficiënte middelen waarmee malaria te bestrijden en voorkomen is. Helaas worden hiermee nog niet alle mensen in alle gebieden bereikt en is er dus nog een hoop werk te verzetten.

Kern/onderwerp (beschrijven in je eigen woorden)

Wat is malaria?

Malaria is een tropische infectieziekte die wordt veroorzaakt door eencellige parasieten die via een muggenbeet in het lichaam terechtkomen. Parasieten zijn organismen die zich, ten kosten van zijn gastheer, vermenigvuldigen en in stand houden. Alleen de vrouwelijke muggen van het geslacht ‘Anopheles’ kunnen malariaparasieten overbrengen naar de mens en dus voor transmissie (overdracht) tussen mensen zorgen.

Het woord ‘malaria’ is afgeleid van het italiaanse woord voor slechte lucht. Deze associatie is ontstaan doordat malaria vroeger veel voorkwam in moerassen waar vaak een slechte geur hing. Omdat men toen nog niet op de hoogte was van het bestaan van de plasmodium parasiet, schreef men de ziekte toe aan de slechte lucht die hing in de moerasgebieden. Malaria werd in die tijd ook wel moeraskoorts genoemd.

Waar komt malaria voor?

Malaria komt vooral voor in tropische landen. De mug kan zich het beste voortplanten in vochtige en warme gebieden. In deze gebieden kan malaria soms het hele jaar voorkomen, dit noemt men een endemisch gebied. Op andere plekken op de wereld hangt de prevalentie (het aantal malaria gevallen) van malaria af van het seizoen. Dit noemt men ook wel seizoensgebonden. Vaak hangt de aanwezigheid van de malariamug samen met het regenseizoen.

Verschillende vormen van malaria

Er zijn verschillende vormen van malaria bij de mens. Deze vier soorten worden veroorzaakt door vier verschillende malariaparasieten.

Plasmodium falciparum: deze vorm van malaria komt wereldwijd voor in tropische en subtropische gebieden. Deze vorm van malaria zorgt voor het ontstaan van de heftigste symptomen en is verantwoordelijk voor het grootst aantal menselijke doden. Wanneer men niet of onvoldoende behandeld wordt, kan een infectie met P. Falciparum binnen enkele weken tot de dood leiden.
P. Vivax: deze vorm van malaria is vooral te vinden in Azie, Latijns Amerika en enkele delen van Afrika. Deze vorm is verantwoordelijk voor het ontstaan van een minder ernstig malaria ziektebeeld.
P. Ovale: wordt vooral gevonden in het westen van Afrika en een aantal eilanden in de Pacific. Deze vorm van malaria komt niet erg vaak voor.
P. Malariae: wordt gevonden in een groot deel van de wereld. Indien men besmet raakt met deze vorm van de ziekte, kan het gebeuren dat de symptomen niet opvallen. Hierdoor worden deze patiënten niet altijd behandeld. De infectie wordt chronisch en blijft vaak levenslang bij de patiënt aanwezig.¹

Ziekteverschijnselen bij malaria

In het geval van een vermoedelijke malaria besmetting, is het van groot belang te kijken naar de incubatieperiode. Dit is de periode die loopt van het begin van de besmetting met de malaria parasiet tot het verschijnen van de eerste symptomen. Het bepalen van de incubatietijd is vaak een handig hulpmiddel bij de bepaling van het soort malaria dat bij de patiënt aanwezig is. Indien de incubatieperiode tussen de 9 en 14 dagen ligt, is er een grote kans dat spraken is van een Plasmodium Falciparum infectie. Voor de andere typen loopt de incubatietijd tussen de 11 en 40 dagen.

Algemene symptomen;

Koortsaanvallen
Koude rillingen
Hoofdpijn
Vermoeidheid
Misselijk en overgeven
Gewrichtspijn
Bloedarmoede

Het is te zien dat bovenstaande symptomen veel weg hebben van de symptomen die optreden bij het griepvirus. Indien je terugkeert uit de tropen en deze 'griepverschijnselen' optreden, is het dus van groot belang naar een arts te gaan en duidelijk te vermelden dat je in een malariagebied geweest bent. Deze ‘onschuldige’ verschijnselen zouden tekenen van een malaria infectie kunnen zijn!

Levenscyclus van de ‘Anopheles’ mug

In onderstaande afbeelding is de levenscyclus van de malariaparasiet te zien. Veelal worden onderdelen uit deze levenscyclus gebruikt om programma’s ter bestrijding van malaria op te zetten. De levenscyclus laat zien hoe de parasiet zich voortplant in de mug en hoe dit gebeurt in de mens.

1. De malariaparasiet kan enkel worden overgebracht door een vrouwelijke ‘Anopheles’ mug. Indien deze vrouwelijke mug malaria parasieten bij zich draagt, draagt hij deze over in het bloed van de mens door een muggensteek.
In het volgende punt is te zien hoe de parasiet zich verplaatst van het bloed naar de lever. In de lever zijn de parasieten instaat zich te vermenigvuldigen. Op dit moment merkt men nog niet dat je besmet bent met de malariaparasiet.
Na enige tijd komen de parasieten vrij vanuit de lever. De parasieten bevinden zich vervolgens weer in het bloed waar zij erytrocyten (rode bloedcellen) binnendringen. Vervolgens zullen zij zich in de rode bloedcel opnieuw vermenigvuldigen.
Op een gegeven moment rijpen de parasieten, de erytrocyt barst open en de malariaparasiet verspreidt zich weer over de andere erythrocyten. De cyclus van vermenigvuldiging in het bloed gaat zo door. Na enige tijd leidt dit tot een enorme toename van erytrocyten die besmet zijn met de malaria parasiet. Wanneer genoeg erytrocyten besmet zijn zullen de eerste ziekteverschijnselen zich voordoen.
2. In de volgende stap neemt een parasiet een bloedmaal bij de besmette patiënt. De parasieten worden op dat moment overgebracht van de besmette mens naar een vrouwtjes Anopheles mug. Vanaf dit moment is ook de mug besmet en zullen de parasieten zich vermenigvuldigen in de mug.
Parasieten komen terecht in de speekselklieren van de mug. Als gevolg hiervan zal de ‘Anopheles’ mug malaria overdragen op het moment dat hij de parasieten, via zijn speeksel, overbrengt naar de mens (ook wel de gastheer genaamd). ³

Voorkomen van een infectie

Helaas is er geen vaccin dat effectief is tegen malaria. Bovendien worden steeds meer malariaparasieten resistent tegen de geneesmiddelen die gebruikt worden om een malaria infectie te behandelen. Hierom is het van groot belang dat iedereen die naar een gebied reist waar malaria voorkomt, zich zo goed mogelijk beschermt tegen muggenbeten.

Het is belangrijk je te realiseren dat malariamuggen vooral steken tussen zonsondergang en zonsopgang. Dit is dus de periode waarin het vooral belangrijk is goede beschermingsmaatregelen te nemen. Echter, ook buiten deze periode kan men gestoken worden, het risico hierop is alleen minder groot.

Bescherming tegen muggenbeten kan plaatsvinden door; de onbedekte huid goed in te smeren met muggen werende middelen (het is hierbij van belang dat deze middelen DEET bevatten), bedekkende kleding te dragen en te slapen onder een klamboe of een andere ruimte die vrij is van muggen.

Het slikken van antimalaria tabletten is een andere belangrijke maatregel om een infectie met de malariaparasiet te voorkomen. De middelen Lariam en Malarone, worden hiervoor veel gebruikt. Beide middelen zijn alleen op recept te verkrijgen. Bovengenoemde middelen zorgen ervoor dat de, eventueel aanwezige parasieten in het bloed en de lever gedood worden.

Bovengenoemde maatregelen werken niet goed in ontwikkelingslanden. Vaak is gezondheidszorg hier niet of slecht aanwezig, is er een groot tekort aan medisch personeel en wonen de mensen op een grote afstand van klinieken of ziekenhuizen. Tevens zijn de middelen beperkt, er zullen dus andere interventies bedacht moeten worden. Gelukkig zijn verschillende non-governmentele organisaties betrokken bij het opstellen van interventieprogramma’s. Enkele effectieve maatregelen zijn het uitdelen van klamboes aan arme gezinnen en het verwijderen van broedgebieden die gelegen zijn dichtbij de mensen.

Patiënten die niet voldoende of niet behandeld zijn voor de aanwezige malaria infectie, kunnen gedeelte immuniteit opwekken. Dit wel echter niet zeggen dat men niet meer geïnfecteerd kan worden. Het blijft dus belangrijk goede beschermingsmaatregelen te nemen.

Het stellen van een diagnose

Omdat, vooral in kinderen en zwangere vrouwen, malaria snel kan leiden tot de dood, is het van groot belang de diagnose correct en snel te stellen. Dit kan op verschillende manieren gebeuren. Natuurlijk is het van belang naar de symptomen van de patiënt te kijken maar zoals eerder in dit artikel beschreven, lijken de symptomen van malaria veel op die van de ‘gewone griep’. Alleen het hebben van deze symptomen zegt dus niet genoeg en er zal aanvullend onderzoek nodig zijn.

De eerste manier om malaria vast te stellen is het doen van een microscooptest. Deze methode is effectief en men is in staat snel een diagnose stellen. Deze methode heeft echter wel een aantal belangrijke nadelen waardoor deze methode, met name in ontwikkelingslanden, niet altijd gebruikt kan worden. Zo is het van groot belang een goede microscoop inclusief materiaal en de benodigde stroom te hebben. Bovendien is het niet makkelijk malariaparasieten te detecteren in het bloed. Goed opgeleide mensen die het monster juist kunnen interpreteren en een correcte diagnose stellen zijn dus van groot belang.

Een tweede en veel gebruikte manier in ontwikkelingslanden is het gebruik van een sneltest. Het enige wat je hiervoor nodig hebt is een druppel vingerprikbloed en een testkaartje. Deze test is makkelijk af te nemen en te interpreteren. Het kleine sneltest apparaatje, is dus makkelijk te gebruiken in afgelegen gebieden en bij het testen van een groot aantal mensen. Nadeel van deze test is dat bij een zeer lage hoeveelheid parasieten in het bloed ,de test niet altijd een malariainfectie detecteert. Het kan dus voorkomen dat de testresultaten laten zien dat er geen infectie is, terwijl in werkelijkheid wel spraken is van een malaria infectie.

Tenslotte wordt, met name in specialistische centra en bij onderzoeksprojecten, gebruik gemaakt van moleculaire diagnostiek. Dit is een heel betrouwbare manier de diagnose correct vast te stellen. Echter, deze methode is erg duur en gecompliceerd en zal dus niet snel gebruikt worden in ontwikkelingslanden.

Conclusie

Zoals u in dit artikel heeft kunnen lezen, zorgt malaria voor een zeer hoog aantal ziekte- en overlijdensgevallen, met name in ontwikkelingslanden. Dit heeft grote consequenties voor deze landen, niet alleen overlijden er jaarlijks een groot aantal mensen, patiënten zijn ook niet meer instaat hun dagelijkse werkzaamheden uit te voeren. Dit zorgt ervoor dat de levenskwaliteit en levenssituatie van deze mensen er verder op achteruitgaat. Bovendien bemoeilijkt malaria de economische groei in deze landen en wordt het dus moeilijk de levensstandaard in deze landen te verbeteren. Er is ons dus alles aan gedaan malaria zo goed mogelijk te voorkomen en de bestaande gevallen zo goed mogelijk te helpen. Non-governmentele organisaties spelen hierin een belangrijke rol.

Referenties

1. http://www.cdc.gov/malaria/about/disease.html

2. World Malaria Report 2012. Uitgegeven door de World Health ORganization.

www.who.org

3. https://www.lumc.nl/con/1040/81028091214221/811070045282556/

4. Malaria informatie afkomstig van het RIVM; malaria protocol infectieziektenbestrijding