Wie is Leonard Bernstein

Inleiding

Leonard Bernstein was de Amerikaanse duizendpoot die in de vorige eeuw de naoorlogse generatie liefde voor tijdloze muziek bijbracht en een brug sloeg tusen klassiek en musical, tussen jazz en opera. Zijn veelzijdigheid was ongekend, al werd hij vooral bekend als componist, dirigent, musicus en muziekpedagoog.

Piano

Leonard Bernstein werd geboren op 25 augustus, 1918 in Lawrence, Massachusetts. Binnen de streng religieus-joodse familie waarin hij opgroeide werd muziek per definitie afgekeurd, maar door een curieus toeval werd hij uiteindelijk toch door de muze gegrepen. Toen hij tien jaar oud was lang zijn tante Clara in echtscheiding en schonk de familie Bernstein een piano, die toch ergens gestald moest worden. Kleine Leonard raakte meteen gefascineerd door het instrument en beweerde op latere leeftijd dat dit gegeven beslist geen toeval kon zijn, maar ongetwijfeld op predestinatie moest berusten.

Puristen

Als jongeman doorliep Bernstein de Harvard-universiteit en het Curis Institute Of Music in Philadelphia. Hij debuteerde als dirigent toen hij in 1943 mocht invallen bij het New York Philharmonic voor zijn uit Duitsland afkomstige geestesgenoot Bruno Walter die toen onverwacht ziek was geworden. Het werd een sensatie. Bernstein wenste zich echter niet tot een enkele discipline te beperken. Hij gaf muzieklessen voor tv en bekeerde zo een complete generatie jongeren tot het werk van Mahler en Beethoven. Daarnaast componeerde hij bijna honderd uiteenlopende stukken die varieerden van symfonieën tot opera's, cantates tot musicals, ballet- en toneelmuziek tot werken voor koor en jazz-ensembles. Zo schreef hij onder meer de soundtrack voor On The Waterfront, de klassieke rolprent van Elia Kazan met Marlon Brando in de hoofdrol en de onvergetelijke Broadwaymusical The West Side Story. Dit soort zijstraatjes werden hem door puristen uit het vak niet in dankbaarheid afgenomen, maar zorgden er wel voor dat hij wereldberoemd werd.

West Side Story

Voor het grote publiek zal Leonard Bernstein altijd bekend blijven als componist van The West Side Story. Aanvankelijk een succesvolle Broadwaymusical die in 1957 in premiere ging en vanaf toen maar liefst 732 op de planken werd uitgevoerd. Het verhaal is een vrije bewerking van Shakespeare's Romeo And Juliet en speelt zich af in de Upper West Side in New York waar straatbendes de Jets en de Sharks, respectievelijk van Poolse en Puertoricaanse origine, elkaar naar het leven staan. Raciale kwesties, een onmogelijke liefde en veel geweld; dat was even wat anders dan de veelal zoetsappige musicals inclusief het voorspelbare happy ending die tot dan toe de dienst uitmaakten. De verfilming vn Robert Wise in 1961 met onder meer George Chakiris, Simon Oakland, Ned Glass, Rita Moreno en Natalie Wood als Maria en Richard Beymer als Tony (de Julia en Romeo) werd een nog veel groter succes en was goed voor niet minder dan tien Oscars.

Omstreden

Bernstein's faam bloeide tot grote hoogte, maar vanwege zijn onorthodoxe levenswandel begonnen notoire criticasters te morren. Hij zou biseksueel zijn, een ijdele en agressieve en soms hardvochtige man die zijn leven lang verwikkeld was in een frustrerend conflict met zijn vader en andere dubieuze vaderfiguren. Hij heeft hier in interviews nooit een duidelijk antwoord op gegeven, evenals zijn afkeer van purisme en de drang om zoveel mogelijk soorten muziek te maken. Wel vertelde hij keer op keer dat hij een obsessieve dwang had om altijd nieuwe dingen te ontdekken. "Ik wil niet zoals Toscanini met het studeren en opnieuw studeren van steeds dezelfde vijftig stukken muziek mijn leven verdoen. Ik zou me dood verveeld hebben.", zei hij in de jaren zeventig tijdens een interview.

Dirigent

Dat het geniale wonderkind, zoals hij ooit genoemd werd, niet in alles gelukkig was bleek medio jaren zeventig van de vorige eeuw. Het zal in het huidige klimaat van de musicalhausse wellicht ondenkbaar zijn, maar in die tijd was het genre op sterven na dood. Bernstein's musical 1600 Pensylvania Avenue beleefde maar zeven voorstellingen en flopte grandioos. Toen had de geniale kunstenaar zijn palmares echter al binnen. Jaren daarvoor was hij namelijk van het tot dan toe alleen door buitenlanders geleidde New York Philharmonic als eerste Amerikaan uitgeroepen tot hoofddirigent en leidde hij het orkest waar hij honderden plaatopnames mee maakte door talloze tournees over de gehele wereld.

Ziekte

In oktober 1990 kondigde Bernstein aan dat hij vanwege zijn slechte gezondheid zou stoppen met dirigeren. Hoewel zijn fans al langere tijd op de hoogte waren van zijn slechte lichamelijke conditie kwam het bericht desondanks als een donderslag bij heldere hemel. De schok zou alleen nog maar groter worden. Vier dagen na die aankondiging, op zondag 14 oktober dat jaar, overleed Leonard Bernstein aan zijn langdurige ziekte.

Ttrivia

Nu, bijna twintig jaar na zijn betreurde dood, wordt er nog menig eerbetoon voor Bernstein georganiseerd.
In maart 2009 beleefde West Side Story op Broadway een immense revival.
In de jaren vijftig van de vorige eeuw dirigeerde hij totaal zonder voorbereiding in het Scala van Milaan Medea van Luigi Cherubini met de legendarische operazangeres Maria Callas in de hoofdrol. Het werd een eclatant succes.
Meneer Bernstein zag er geen been in om zijn fans keer op keer te shockeren. Zo stond hij tijdens een feestje in de jaren zeventig van de vorige eeuw, heel goed wetend dat er een legerteje paparazzi aanwezig was, uitgebreid te tongen met Mick Jagger en liet hij zich door een persagent van de Nederlandse afdeling van zijn platenmaatschappij vlak voor een optreden in ons land zonder gene nog even naar de Wallen rijden.
Bernstein was politiek en maatschappel bijzonder gearrangeerd. Zo gaf hij ooit een concert in een net bevrijd concentratiekamp uit de Tweede Wereldoorlog, zamelde hij geld in voor The Black Panthers, Amnesty International, de slachtoffers van Aids, en de anti-Vietnam-oorlog-beweging en sprak hij zich in het algemeen vrijmoedig uit over seks, drugs en rock and roll.
Hij was een zware roker die vaak genoeg stond te dirigeren met zijn dirigeerstok in de ene en een sigaret in de andere hand.
Hij was een van de meest bezeten dirigenten van zijn tijd en donderde (al dan niet uit enthousiasme of onder invloed van alcohol dan wel drugs) een aantal malen tijdens concerten van de bok.

Links

http://www.leonardbernstein.com