Wie was de mythische Odysseus
Inleiding
In de Griekse mythologie komen veel helden voor. Een paar hiervan zijn bijvoorbeeld Heracles, beter bekend als de oersterke Hercules, Perseus met Pegasus en de strijder Paris. Er is echter één held die nog meer avonturen heeft beleefd, in nog meer verhalen voorkomt dan al deze andere personen. En dat is Odysseus van Ithaka. Jarenlang heeft hij (noodgedwongen) met zijn boot rondgereisd en vele spannende dingen meegemaakt. Maar welke precies? En hoe zag de rest van zijn leven eruit?
Achtergrond
Over het vroegere leven van dit iconische figuur is niet zeer veel bekend. We weten dat hij een zoon is van Laërtes en Antikleia. Laërtes was voor Odysseus de koning van het eiland Ithaka. Over Antikleia is vrijwel niks bekend. Verder weten we van Odysseus dat hij een listig persoon was. Meerdere schrijvers, en niet alleen Homerus die het grootste deel van zijn leven heeft opgetekend, brengen deze karaktereigenschap duidelijk naar voren. Ook staat de man bekend als een echte vrouwenverslinder. Hij is tijdens zijn reizen namelijk niet altijd trouw gebleven aan zijn vrouw Penelope…
Met zijn vrouw heeft Odysseus één zoon: Telemachus. Met heks Circe heeft hij nog zelfs drie andere kinderen gekregen: Latinus, Agrius en Telegonus.
Trojaanse Oorlog
Odysseus is al een geruime tijd koning van Ithaka wanneer hij zich geroepen voelt om het Griekse leger te gaan steunen bij de oorlog in Troje tegen de Trojanen. Jarenlang duurt de oorlog voort en er lijkt maar geen einde aan te komen. Odysseus is deze uitzichtloze situatie zat en verzint een list (dit wordt niet beschreven in de Odyssee van Homerus). Deze list staat bekend als ‘’het Paard van Troje’’. Bij vrijwel iedereen is deze list tegenwoordig bekend. Hierdoor komt de invloed van de Griekse mythologie goed naar voren.
Odysseus liet zijn troepen een enorm houten paard bouwen. Stiekem gingen alle strijders in het paard zitten. Daarna boden de Grieken het paard als geschenk aan de Trojanen aan. Ze deden net alsof ze de oorlog opgaven en de Trojanen met dit paard eerden. Die avond vierden de Trojanen een groot feest. Midden in de nacht kwamen echter plotseling de Griekse troepen uit het paard tevoorschijn en ze moorden de hele stad Troje uit en brandden een hoop gebouwen plat. Zo winnen de Grieken de oorlog.
Na de oorlog terug naar Ithaka
Nu de oorlog gewonnen is, kan Odysseus weer terugkeren naar zijn geliefde Ithaka. Deze reis zal echter vol met problemen zitten. Hier heeft de god van de zee Poseidon voor gezorgd. Poseidon was namelijk boos op Odysseus omdat hij had gezegd dat een leven zonder goden ook makkelijk zou kunnen. Eerst komen Odysseus en zijn mannen aan bij de Kikonen, bondgenoten van de Trojanen. Uit woede doodt Odysseus alle Kikonen. Daarna reist hij verder naar het eiland van de Lotuseters waar de troepen ook het nodige meemaken.
Zijn eerste grote avontuur na de oorlog maakt Odysseus mee bij de cycloop Polyphemos, een zoon van Poseidon. Odysseus en zijn mannen worden opgesloten in de grot van deze vleeseter. Odysseus bedenkt weer een list; wanneer hij de cycloop door het voeren van veel wijn in een diepe slaap heeft gekregen, prikt hij een grote scherpe boomstam in het oog van het monster. In paniek gooit Polyphemos de opening van de groot open zodat Odysseus weer aan een gevaar kan ontsnappen. Aangezien Polyphemos een zoon is van Poseidon, wordt de god nu nog bozer. Hij is dus nog lang niet van plan om Odysseus gemakkelijk thuis te laten komen. In de daaropvolgende jaren maakt Odysseus onder andere dit mee:
● Circe: na onder andere gevlucht te hebben voor een woedende groep reuzen, komt Odysseus aan bij Circe, de tovenares. Odysseus gaat met een aantal kameraden op onderzoek uit en komt dan Hermes tegen. Deze god waarschuwt Odysseus voor een verraderlijke drank die hem in een dier zal veranderen, tenzij hij een bepaald kruid eet van tevoren. Odysseus zoekt het kruid en eet het op, zodat hij niet in de val van Circe zal trappen. Circe biedt Odysseus inderdaad een drank aan, maar door het kruid veranderd Odysseus niet in een dier. Circe is hier behoorlijk van streek van, maar uiteindelijk worden zij en de held goede vrienden. Ze zijn een jaar bij Circe gebleven.
● Teiresias: Circe raadt Odysseus nog aan om de helderziende Teiresias te bezoeken in de Onderwereld om hem om hulp te vragen over hoe thuis te komen. In de Onderwereld doet hij uiteindelijk een zeer schokkende ontdekking: hij komt zijn moeder Antikleia tegen. Zij heeft een tijd eerder zelfmoord gepleegd omdat ze niet langer kon leven met al die onzekerheid over haar zoon: leefde hij nog of was hij dood? Gekweld door verdriet vertrekt Odysseus uiteindelijk weer uit het land der doden.
● Sirenen: de Sirenen zijn wezens die half vogel en half mens zijn. Op het eerste gezicht zijn het prachtige vrouwen, maar ze hebben kwade bedoelingen. Met hun betoverende stemmen hebben ze namelijk al veel schippers afgeleid waardoor hun boot op de klippen liep en verging. Circe had van tevoren gewaarschuwd dat ze deze wezens tegen zouden komen. Daarom stoppen alle mannen op de boten hun oren goed dicht. Odysseus gaat zelfs nog wat verder en laat zich vastbinden aan de mast van het schip.
● Scylla en Charibdis: de reis van Odysseus gaat door woeste wateren en gevaarlijke gebieden. Op een dag vaart Odysseus met mannen door een smalle straat heen. Wat ze niet wisten was dat hier twee monsters woonden. Uiteindelijk sterven 12 van Odysseus’ mannen.
● Faiaken: op het eiland van de Faiaken, een rustig volk dat leeft door hard te werken, maakt Odysseus een rustigere tijd door (inmiddels zijn al zijn andere mannen dood door een schipbreuk). De aankomst op het eiland gaat echter niet zo goed. Door de schipbreuk is hij al zijn kleren kwijtgeraakt en de eerste persoon die hij als naakte man tegenkomt is ook nog eens Nausikäa, de dochter van de koning der Faiaken! Deze blunder wordt hem vergeven en vervolgens wordt hij zeer goed verzorgd door de Faiaken nadat ze erachter zijn gekomen dat hij ‘’de grote Odysseus’’ is. Ook geven ze hem hun beste schepen mee om de reis naar huis te vervolgen.
Terug op Ithaka
Na jaren en jaren van reizen over de wereld vol met ellende, lukt het Odysseus eindelijk om weer terug te komen op Odysseus. Zodra hij aan land is gekomen verschijnt de godin Athena aan hem. Zij vertelt hem in grote lijnen het volgende: je kunt niet zomaar terug naar je paleis en je vrouw Penelope toe. Het paleis is namelijk overgenomen door een groot aantal vrijers die de nieuwe man van Penelope willen worden. Odysseus wordt aangeraden weer een list te bedenken.
De nieuwe list houdt in dat Odysseus door Athena wordt getransformeerd tot een oude, kreupele man. In die hoedanigheid betreed Odysseus het paleis. Net wanneer alle vrijers de oude man hebben uitgelachen, trekt hij een zwaard en vermoord hij alle vrijers! Daarna wordt hij weer terug veranderd in een ‘’gewone’’ man en herenigd met zijn vrouw en zoon.
Meer historische figuren
Conclusie
Odysseus is een figuur uit de Griekse mythologie. Hij heeft een veelbewogen leven gehad. Zo heeft hij meegevochten in de grote Trojaanse Oorlog en de list van het Paard van Troje bedacht. De jaren na de oorlog heeft hij rondgezworven over de wereld in de hoop snel thuis te komen. In die tijd heeft hij avonturen met cyclopen, reuzen, heksen en monsters meegemaakt. Uiteindelijk is hij weer met zijn familie herenigd.