Zien we wel wat we doen

Inleiding

Hoe vaak doen we iets niet waarvan we naderhand eigenlijk niet weten dat het iets bijzonders is? Hoe vaak helpen we niet iemand even door een deur open te houden, waarna we niet zien dat we behulpzaam zijn? Dus als iemand ons vraagt wat we zijn, dan noemen we onszelf egocentrisch of egoïstisch. Hoe vaak helpen we anderen juist niet als ze even hulp nodig hebben, waar we dat anders normaal wel doen? Waarna we als iemand dat vraagt onszelf behulpzaam en sociaal noemen.

Zien wat je doet

We zijn als het gaat om ons eigen gedrag niet erg opmerkzaam. We hebben een bepaald beeld van onszelf en alles van ons gedrag wat eigenlijk niet past binnen dat beeld dat zien we niet. Noemden onze ouders ons vriendelijk, dan zien we ons gemene gedrag waarbij we stiekem anderen proberen te dwarsbomen niet. We zien alleen het gedrag dat we als vriendelijk

beschouwen. Waarbij we vreemd genoeg vaak geen enkel probleem hebben om datzelfde gemene gedrag dat wij vertonen bij anderen waar te nemen.

Of we vinden onszelf intelligent, omdat onze leerkracht en vrienden dat van ons vonden. Maar dat we niets begrijpen van quantum mechanica of hoe we iemand moeten behandelen als hij zijn been heeft gebroken, doen we af als onbelangrijk. Of we proberen het een keertje en moeten ontdekken dat het meer moeite kost om het te begrijpen dan een klas in het gareel houden. Toch noemen we onszelf daarna niet dom, ook al voelen we ons dat wel eventjes.

Maar we zien dus niet van onszelf dat we stiekem gemeen zijn of dom. We kunnen daarin zelfs zover gaan, dat als iemand ons wijst op ons gedrag we het zien als een aanval op onze persoonlijkheid. Of we zeggen gewoon dat het iemand anders was. Of als iemand hard bewijs heeft in de vorm van film of video, dan zeggen we gewoon dat het een toevallige eenmalige gebeurtenis is. Misschien zeggen we wel dat het allemaal de schuld is van de ander, we werden ertoe gedwongen door het gedrag van de ander.

Jezelf zien

Het is ook niet makkelijk om jezelf te zien. Dat vraagt om meer waarnemen dan doen. Maar wat we vooral geleerd hebben is dat we meer moeten doen en minder waarnemen. Als ons gevraagd werd naar onszelf te kijken, dan was dat vaak als we iets verkeerd deden in de ogen van anderen. Dan werd er geroepen: Heb je daar wel over nagedacht.

of Kijk lekker naar jezelf of Zie je niet wat je doet.

In de meeste gevallen antwoorden we dan altijd positief, maar innerlijk weten we niet zo goed wat we er mee moeten. Wat we echter leren is dat we sommige zaken maar beter niet kunnen doen, omdat anderen ze als vervelend ervaren. Met als gevolg dat we het gedrag dat anderen als negatief ervaren gaan vermijden. Maar dat betekent nog niet dat we naar onszelf kijken. Want als dat zo was, dan zouden we in al die gevallen die we nu niet zien wel zien wat we doen. We zouden zien dat we af en toe behulpzaam zijn, ook al roepen honderden mensen dat we

gemeen en egoïstisch zijn. We zouden zien dat we af en toe egoïstisch zijn ook al roepen honderd mensen dat we de meest altruïstische mens ter wereld zijn.

Maar om jezelf te kunnen zien moet je juist niet luisteren naar wat anderen zeggen. Want al die anderen kijken ook maar vanuit een bepaald beeld naar hun omgeving. Hoe vaak komt het niet voor dat we bij anderen iets helemaal niet zien, tot iemands anders ons er op attent maakt? Anderen zijn dus niet echt een goede graadmeter voor wat we allemaal bij onszelf kunnen zien. Daarnaast is de manier waarop we naar onszelf kijken vaak ingegeven door hoe wij denken dat anderen ons zullen zien. We kijken dus niet objectief naar onszelf, maar hoe wij denken dat anderen naar ons zullen kijken. Kijk maar naar de voorgaande uitspraken: Heb je daar wel over nagedacht. waarbij vaak de vervolg zin wordt weggelaten: Wat de gevolgen zullen zijn voor mijn imago in de buurt? of Wat de consequenties zijn voor mij? Er wordt zelden met die uitspraken gevraagd om te kijken naar wat de gevolgen voor jezelf zijn. Als we naar onszelf kijken vragen we ons dan ook eerder af wat de gevolgen voor anderen zijn: Wat zullen hiervan de gevolgen zijn voor mijn baas?

Welke eerste indruk maak ik hiermee op de ander? Wat zal de ander van mij denken, als ik dit doe? Wat zou mijn moeder doen in dit geval? Helaas betekent dat ook dat we niet vaak stilstaan bij de gevolgen voor onszelf. Maar nog minder staan we bij het naar onszelf kijken stil bij het feit of we zelf wel tevreden zijn over ons gedrag. Met als gevolg dat we allerlei gedrag van onszelf niet zien, omdat het vaak niet echt gevolgen heeft voor ons. Egocentrisch gedrag leidt bijvoorbeeld vaak helemaal niet tot vervelende gevolgen voor de persoon die egocentrisch is. Het leidt vaak eerder tot voordelen, ook al gaat dat over de rug van anderen. Maar om dat zelf te zien, moet je bereid zijn om voor jezelf toe te geven dat je het voordeel ten koste van anderen hebt afgedwongen. Helaas is dat in onze maatschappij iets negatiefs, over de ruggen van anderen jezelf bevoordelen. Dan is het ook wel logisch dat je dat egocentrische gedrag niet ziet bij jezelf. Zelfs niet als anderen je er op attent maken.