Zorg je goed voor jezelf
Een vreemde vraag
Begrijpen mensen die de vraag in de titel stellen wel wat ze zeggen. Of is het zo'n algemene en normale vraag van interesse dat ze eigenlijk niet zien wat ze impliceren met hun vraag. Want als je zo'n vraag stelt aan een volwassen mens, vaak een man, dan zeg je toch eigenlijk dat je hem niet vertrouwt dat hij goed voor zichzelf kan zorgen. Maar je zegt ook dat hij nog een klein jongetje is. Verder geef je aan dat je niet weet hoe een gezonde man er uitziet. Hoewel de meeste mensen deze vraag vooral zullen zien als een vriendelijke manier van interesse tonen. Maar dat komt vooral door de toon waarop de vraag gesteld wordt.
Vreemde vragen
Als het gaat om het stellen van vreemde vragen dan kunnen mensen er wat van.
“Zorg je goed voor jezelf, jongen!!”
Uitgesproken met een licht verbaasde en bezorgde stem, vaak gesteld aan volwassen mannen in de bloei van hun leven door hun grootmoeder. Alsof ze iets aan die kleinzoon ziet waardoor ze het gevoel krijgt dat hij niet goed voor zichzelf zorgt. Maar wat denkt u van de bekende artsen vraag:
“Hoe gaat het met ons vandaag?”
Alsof de patiënt kan weten hoe het met de arts gaat. Terwijl de arts kan weten dat er iets aan de hand is, want hoeveel mensen gaan voor een gezellig praat langs bij hun arts. Zeker als je bedenkt dat zo'n gezellig praatje tijdens werkuren je tussen de 25 en 250 euro kan kosten. Dan ga je voor dat bedrag liever met je arts in het café hangen aan de bar. Of wat te denken van de eeuwige vraag in een winkel:
“Waarmee kan ik u van dienst zijn?”
Of:
“Kan ik u helpen?”
Alsof de winkel heel veel te bieden heeft en je in de winkel bent om niet geholpen te worden. Dus is het niet vreemd dat van tijd tot tijd een wakkere klant roept:
“Ja u kunt mij van dienst zijn met een koud biertje en een zak patat.”
Of:
“Dat weet ik niet of u mij kunt helpen, denkt u dat u het kunt?”
Maar ja, dat is natuurlijk te verwachten als je vreemde vragen stelt. Bij mij komt dan de vraag op:
“Waar komen die vreemde vragen vandaan?”
En:
“Zien de stellers niet dat ze een vreemde vraag stellen.”
Vreemde oplossingen
Nu zijn de oplossingen voor deze vreemde vragen natuurlijk ze gewoon niet meer stellen. Maar welke vragen moet je dan stellen. Wat te denken van?
“Hoe gaat het met je, jongen?”
In plaats van:
“Zorg je wel goed voor jezelf, jongen.”
De “hoe” vraag is toch een veel leukere, omdat je dan de ander centraal stelt en niet de manier waarop hij voor zichzelf zorgt. Want met die zorg vraag, zeg je niet alleen dat de jongen niet goed voor zichzelf kan zorgen, maar ook dat degene die het hem had moeten leren zijn werk niet heeft gedaan.
De arts hoort natuurlijk helemaal niet te vragen hoe het met ons gaat, want als het om gezondheid gaat dan bestaat er niet zoiets als een collectieve gezondheid. Ik kan tenminste niet mijn ziek zijn bij de buren afgeven. Hoe het met andere patiënten die bij een arts komen is, durf ik niet te zeggen. Maar ik denk dat zij het ook niet kunnen. Dus misschien moeten artsen voortaan maar vragen:
“Wat is er aan de hand?”
“Hoe voelt u zich?”
“Waar zit u mee?”
“Wat kan ik voor u doen?”
“Zegt u het eens.”
Want die “hoe gaat het met ons?” vraag leidt natuurlijk tot het slimme antwoord:
Ik weet niet hoe het met u gaat dokter, ik hoop goed, maar ik heb de laatste tijd last van pijn in mijn buik.
Voor de vreemde vragen van verkopers is de oplossing simpel. Vervang kan door mag en je vreemde vraag is opeens een open uitnodiging aan de klant om met zijn vraag te komen:
“Waar mag ik u mee van dienst zijn?”
Of:
“Mag ik u helpen?”
Op deze vragen kan een klant natuurlijk altijd nog grappig reageren, maar het is waarschijnlijker dat iemand met zijn vraag komt:
"Ik ben opzoek naar een hobbylijm, heeft u die."
Of gewoon “ja” zegt.
Maar waarom
Er zijn dus simpele oplossingen voor vreemde vragen. Zeker als je je bedenkt dat je vreemde vragen vaak uit gewoonte stelt. Maar is dat werkelijk de enige reden waarom mensen zulke vragen stellen.
Waarom stelt iemand bijvoorbeeld de vraag? “Zorg je wel goed voor jezelf, jongen.” Terwijl je waarschijnlijk kunt zien dat hij wel of niet goed voor zichzelf zorgt.
De eerste reden kan natuurlijk zijn, dat iemand weet dat de ander er altijd goed uitziet of hij nu wel of niet goed voor zichzelf zorgt. Terwijl de vragensteller ook weet dat de ander aan wie de vraag gesteld wordt, nog geen dag van zijn leven goed voor zichzelf heeft gezorgd. Maar dan nog blijft het een vreemde vraag, want dan is het ook verholen kritiek op het gedrag van de ander. Dan kun je je afvragen waarom de vragensteller niet een goed gesprek aangaat met de ander over de manier waarop hij voor zichzelf zorgt.
Maar gezien het feit dat mensen heel egocentrisch kunnen zijn, is de kans groter dat de vraag naar hoe iemand voor zichzelf zorgt ingegeven wordt door de manier waarop de vragensteller verzorgt wordt. In zekere zin zegt de vraag iets over de situatie van de vragensteller, namelijk:
Wat vind jij van de manier waarop ik verzorgd word.
Je zou zelfs nog stelliger kunnen zijn en zeggen dat de vragensteller op een verbloemende manier zegt:
Ik word hier niet goed verzorgt en hoop dat jij beter voor jezelf zorgt dan ik dat doe.
Hoewel de vraag kan natuurlijk ook een uitnodiging zijn voor de ondervraagde om een grapje te maken:
Nou oma, ik zorg helemaal niet goed voor mezelf. Ik heb deze week alleen patatje oorlog gegeten en cola gedronken en ik alle nachten pas om drie uur naar bed gegaan. O ja en ik ben geen dag op tijd op mijn werk gekomen, dus ben ik gisteren ontslagen.
De arts
Maar waarom stelt de arts, een goed getrainde professional die ieder jaar opnieuw opleidingen moet volgen, zo'n rare vraag. Ten eerste natuurlijk is het gewoonte. Al eeuwen lang stellen we elkaar de vraag:
Hoe gaat het met ons?
Als we bedoelen:
Hoe gaat het met jou?
Dus artsen gedragen zich eigenlijk een beetje als een kennis die we op straat tegenkomen. De vraag is dan ook bedoeld om het ijs te breken. Want de arts heeft die dag natuurlijk nog meerdere consults of heeft al een aantal consults gehad en ziet ons alleen als het slecht met ons gaat. Dus enige luchtigheid aan het begin van een gesprek met een ernstige inhoud kan de situatie een beetje lichter maken, voor de arts. Maar helaas voor de arts zitten de meeste patiënten daar niet op te wachten.
Verder kun je je afvragen of iemand die een ernstig beroep kiest en het nodig vindt om luchtigheid te introduceren wel het juiste beroep uitoefent.
De winkelier
Welke reden hebben winkeliers en hun personeel om hun vragen met kan te stellen en niet met mag. Waarom zou je vragen:
Kan ik u helpen.
Als het moet zijn:
Mag ik u helpen.
Je zou bijna gaan denken dat de winkelier en zijn personeel onzeker is over hun vermogen om hulp te bieden. Maar waarom zou je iemand proberen te helpen als je niet zeker weet of je hem kan helpen. Dat is zoiets als achter iemand aan springen die in de sloot valt, terwijl je net je eerste zwemlessen achter de rug hebt. Het is wel heel moedig, maar waarschijnlijk ook heel dom.
Dus wat is dan de reden dat winkelpersoneel 'kan' zegt, waar ze 'mag' moeten gebruiken. Is het misschien juist een omkering van wat ze hadden willen zeggen:
Ik kan u helpen.
Maar dat komt natuurlijk opschepperig over. Dus draai je 'ik' en 'kan' om en opeens heb je een vraag. Dat je daarmee een wereld van onzinnige reacties oproept is niet van belang. Je bent in je opschepperig bescheiden gebleven. Iets wat we in Nederland heel erg waarderen. Hoewel het gebruik van 'kan' kan ook een gevolg zijn van het feit dat klanten natuurlijk wel de vraag stellen:
Kunt u mij helpen.
Maar dan nog is:
Kan ik u helpen.
Een vreemde vraag. Want waarschijnlijk kun je als winkelier in de meeste gevallen je klanten helpen, dus vragen of het kan is overbodig. Maar of het mag is vaak maar de vraag.
Conclusie
Mensen stellen soms vreemde vragen, waarbij je je kunt afvragen waarom ze die stellen. Zo is aan iemand met een vriendelijk, verbaasde stem vragen of hij wel goed voor zichzelf zorgt een vreemde vraag. Want waarom zou iemand niet goed voor zichzelf kunnen zorgen, zeker als je zelf zijn moeder of vader hebt opgevoed. Maar er zijn natuurlijk redenen waarom mensen vreemde vragen stellen als:
Hoe gaat het met ons?
Of:
Kan ik u helpen.
In plaats van te vragen:
Hoe gaat het met u?
En:
Mag ik u helpen.
De belangrijkste reden waarom mensen vreemde vragen stellen is natuurlijk gewoonte. Onze voorouders deden het en wij hebben het van hun geleerd. Maar er zijn natuurlijk ook andere redenen om die vragen zo te stellen. Bijvoorbeeld de ander een opening geven om te vragen naar hoe je zelf verzorgt wordt. Of om de sfeer van de situatie wat lichter te maken. Of omdat we eigenlijk niet willen zeggen dat we kunnen helpen, maar willen helpen.