Hoe wordt bepaald welke straf een misdadiger krijgt

Inleiding

Het Nederlandse strafrecht is erg uitgebreid en kent vele regeltjes. Rechters moeten ieder delict op een andere manier behandelen. Wat wel vaak een vaste factor is, is dat er een straf uitgedeeld moet worden als er iemand schuldig is bevonden aan een bepaalde misdaad of crimineel feit. Maar hoe wordt dan precies bepaald welke straf de schuldig bevonden persoon opgelegd krijgt? Naar welke factoren moet bij het maken van deze beslissing worden gekeken?

Factoren

De straffen die je in Nederland kan krijgen zijn gevangenisstraffen variërend van 1 dag hechtenis tot levenslang, boetes, taakstraffen, psychologische hulp en bijkomende straffen. Het is logisch dat niet iedere rechter precies dezelfde straffen uit zal delen. Daarom is het voor een rechter belangrijk om met verschillende criteria rekening te houden zodat de verschillen tussen de rechters niet te groot worden. Het rechtssysteem in Nederland moet natuurlijk wel eerlijk blijven. Door naar verschillende factoren van het delict te kijken, wordt dus bepaald hoe hoog of laag de straf wordt.

Ernst van het delict

Ten eerste is de ernst van het delict een belangrijke factor. In Nederland moet bijvoorbeeld een moord zwaarder worden gestraft dan ‘’maar’’ een diefstal. Om ervoor te zorgen dat rechters redelijke straffen uitdelen per delict, zijn er minimumstraffen en maximumstraffen voor bepaalde delicten bepaald. Zo is de maximumstraf bij doodslag (iemand is dan gedood met opzet maar zonder voorbedachten rade, wat wel bij moord het geval is) 15 jaar en voor diefstal kun je maximaal 4 jaar de gevangenis indraaien.

Omstandigheden

Geen enkel delict is gelijk. Ook delicten van dezelfde aard vinden vaak onder totaal verschillende omstandigheden plaats. Hier dient een rechter ook rekening mee te houden. Eerst moet er gekeken worden naar het profiel van de dader, de subjectieve omstandigheden. Als er bijvoorbeeld een aanrijding heeft plaatsgevonden moet gekeken worden of de dader al dan niet dronken was. Was de aanrijding een ongeluk of was er opzet in het spel? Wanneer de aanrijding opzettelijk heeft plaatsgevonden zal de strafmaat natuurlijk hoger uitvallen dan wanneer iemand ‘’alleen’’ niet goed op de weg gelet heeft. Ook kan het meewegen of een dader al eerder een (soortgelijke) misdaad gepleegd heeft.

Dan kijken rechters ook nog naar objectieve omstandigheden. Deze omstandigheden hebben niet direct te maken met de dader maar met al het andere wat om het delict heen is gebeurd. Bijvoorbeeld de gevolgen. Zijn de gevolgen van die aanrijding dat een persoon een gebroken been heeft of ligt het slachtoffer al weken in een coma? Bij het laatste geval zal de strafmaat waarschijnlijk hoger liggen. Of als er een overval heeft plaatsgevonden: ging dit al dan niet gepaard met fysiek geweld?

Uitgevoerd of niet

Het lukt een persoon niet altijd om zijn delict af te maken wegens een of andere reden. Denk bijvoorbeeld aan poging tot diefstal of poging tot moord. In de juridische wereld wordt gesproken van een ‘’poging tot’’ wanneer de desbetreffende persoon is begonnen met het uitvoeren van de misdaad, maar dit uiteindelijk niet heeft afgemaakt. Wanneer iemand wordt veroordeeld voor een ‘’poging tot’’ wordt de maximumstraf met 1/3 verminderd. Voor een poging tot doodslag zou je dus maximaal 10 jaar gevangenisstraf kunnen krijgen in plaats van 15 jaar.

Medeplichtig of medepleger

Soms zijn er meerdere mensen betrokken bij een delict of misdaad. Als een persoon met opzet helpt bij de uitvoer of uitlokking van een delict door bijvoorbeeld informatie, middelen of gelegenheid te verschaffen wordt deze een medeplichtige genoemd. Deze persoon neemt dus niet direct deel aan het misdrijf en daarom kan deze persoon een lagere straf krijgen. Net als bij een ‘’poging tot’’-misdrijf kan voor een medeplichtige de maximale straf tot 1/3 lager uitvallen. Een medeplichtige mag niet worden verward met een medepleger. Medeplegers werken namelijk bewust mee aan de uitvoering van een delict en zullen dus geen verlaging van de maximumstraf kunnen krijgen.

Conclusie

Voor veel misdrijven zijn minimum- en maximumstraffen ingesteld. Rechters moeten bepalen welke straf een misdadiger precies krijgt. Hierbij houden ze rekening met verschillende criteria zoals de ernst van de misdaad, de verschillende omstandigheden, of het gelukt is het delict geheel uit te voeren en of de verdachte al dan niet direct heeft meegewerkt een het misdrijf.

Bronnen afbeelding: Wikimedia Commons, John O'Neill