Wat is een fata morgana
Inleiding
Fata Morgana is een bekende attractie in attractiepark De Efteling in Noord-Brabant. Maar de naam voor deze darkride is niet zomaar gekozen: de attractie is een zogenaamde luchtspiegel, oftewel een fata morgana. Maar wat is een fata morgana nou precies? Hoe ontstaat het? Wat zijn de verschijnselen bij een fata morgana?
Ontstaan van een fata morgana
Een fata morgana (ook wel luchtspiegeling genoemd) is een optisch fenomeen. Een fata morgana is het resultaat van grote temperatuurverschillen tussen verschillende luchtlagen: temperatuurinversie. Omdat lucht zeer slecht warmte geleidt, treedt er nauwelijks mening op tussen de verschillende luchtlagen als er geen wind is. Het vaak horizontale scheidingsvlak tussen de verschillende lagen en verschillende temperaturen kan zich als een soort spiegel gaan gedragen. De verschillende luchtlagen hebben ook een verschillende brekingsindex van licht: het licht wordt in iedere luchtlaag op een andere manier gebroken. De luchtlaag met de laagste temperatuur (dat hoeft niet per se de onderste of bovenste luchtlaag te zijn!) kan zich als lens gaan gedragen, waardoor er een luchtspiegeling optreedt die met het blote oog gezien kan worden: de fata morgana.
Veel mensen stellen zich bij een fata morgana een plek in de woestijn voor met een meertje en veel groene flora, dat komt waarschijnlijk omdat dit beeld van een oase vaak gebruikt wordt in strips en tekenfilms. Maar een dergelijke oase is wel het resultaat van een luchtweerspiegeling en daarom terecht de bekendste fata morgana.
Verschijnselen
Een fata morgana die waarschijnlijk iedereen kent is de damp die op een warme zomerdag van het wegdek af komt. Je ziet in de waas de lucht en zijn achtergrond bewegen. Het grensvlak met de koudere luchtlagen boven de warme luchtlaag werkt als een spiegel voor het licht en zorgt zo voor reflectie. Deze luchtspiegeling is naar boven gericht. Door de weerspiegeling lijkt het vaak net alsof er water op de weg ligt, maar dit is natuurlijk niet zo. Als er een auto door deze warme luchtlagen heen zou rijden, dan zie je het spiegelbeeld van de auto boven het wegdek ervoor, wat een heel vreemd effect geeft.
Er bestaan ook weerspiegelingen die naar beneden gericht zijn. Dit komt voor wanneer de warme en de koude luchtlagen van bovenstaande voorbeelden eigenlijk van plek verwisseld zijn: de koudere luchtlaag bevindt zich aan het aardoppervlak en de warme luchtla(a)g(en) bevind(t)(en) zich daarboven. Het grensvlak ligt dan hoger en weerkaatst het licht daarom naar benden, waardoor je een ‘omgekeerde’ fata morgana krijgt.
De beste fata morgana’s ontstaat wanneer bovenstaande verschijnselen met elkaar gekoppeld zijn. Beide effecten samen zorgen dan voor twee spiegelende lagen die in een hele grote omtrek zichtbaar zijn.
Leuke weetjes
- De naam fata morgana is afkomstig uit het Italiaans. Fata morgana is vernoemd naar een heks of fee uit de legendes van Koning Arthur: Morgan le Fay. Zij zou in deze legendes zogenaamde luchtspiegelingen veroorzaken boven de zee.
- Fata morgana komt ook voor op een spreekwoordelijke manier. Een fata morgana wordt dan gebruikt als een lichtpuntje in de duisternis, een zogenaamde illusie of in religieus opzicht: een paradijselijke omgeving zonder aardse invloeden.
- Fata Morgana is de naam voor een attractie in attractiepark de Efteling te Kaatsheuvel. In deze attractie vaar je in een bootje door Arabische sferen. De naam van deze darkride luidde eerst echter ‘Fata Medina’ alvorens de naam definitief ‘Fata Morgana’ werd.
Conclusie
Een fata morgana, luchtspiegeling, is een optisch fenomeen, dat ontstaat tussen verschillen in temperatuur van verschillende luchtlagen. Je hebt twee soorten fata morgana’s: de luchtspiegelingen die naar boven zijn gericht en de luchtspiegelingen die naar beneden zijn gericht. Door het verschil in temperatuur zorgt de warmere luchtlaag voor een weerkaatsend effect van de lichtstralen die op de lucht vallen: het fungeert als een spiegel. De naam fata morgana is afgeleid van ‘Morgan le Fay’ en wordt vaak gebruikt in combinatie met Arabische sferen.
Bron afbeelding: Wikimedia Commons, Anton