Leven met taal

Inleiding

Communiceren

De mens is de hele dag bezig met taal. We gebruiken het om te communiceren. We gebruiken het om onze emoties te verwoorden. We praten er mee en luisteren er naar. Sommige van ons denken er zelfs in. Maar als instrument om te communiceren is taal helemaal niet zo handig . Het is een beperkt instrument en eigenlijk vooral geschikt voor waarschuwen en commanderen. Taal is het effectiefst als het weinig informatie moet overbrengen.

© Index

Taal is communicatie

Communicatie is het proces waarin met behulp van taal informatie overgedragen wordt tussen mensen. Daarbij wordt het proces gehinderd door het feit dat mensen de informatie opgesloten in de taal moeten vertalen naar voor hun brein begrijpelijke informatie. Dus de luchttrillingen die de stembanden maken worden in de oren opgevangen en omgezet in elektrische signalen voor het brein. Vervolgens moet het brein de elektrische signalen koppelen aan de juiste begrippen opgeslagen in het geheugen. Waarna met de begrippen uit het geheugen beslissingen genomen moeten worden over wat de informatie betekent. Dat proces ziet er een beetje alsvolgt uit:

Ik zie een hond
- Mijn brein zoekt het passende woord bij het beeld
Ik denk Hond
- Mijn brein zet de gedachte om in spraak
Ik zeg Hond
Hij hoort “Hond”
- Zijn brein zoekt het passende woord bij de klank
Hij denkt Hond
- Zijn brein zoekt de passende afbeelding bij wat hij denkt
Hij stelt zich een hond voor!

Communiceren is dus een zeer onzeker proces. Wat ik probeer over te dragen hoeft helemaal niet over te komen.

© Index

Taal en leven

Ondanks het feit dat taal en communiceren geen garantie beidt voor het correct overdragen van informatie, zelfs niet als we de informatie dubbel of drievoudig in onze boodschap stoppen, maken we er iedere dag gebruik van. Waarbij we in het gebruik doen alsof taal het beste instrument is om informatie over te dragen. Ook al zien we dat het voortdurend fout gaat in onze communicatie. Zelfs informatie op papier wil nog regelmatig verkeerd aankomen. Soms als een gevolg van het feit dat we spelfouten of taalfouten maken. Soms omdat wat we schrijven meer betekenissen heeft dan wat ons voor ogen staat. Al was het alleen maar omdat sommige woorden meerdere betekenissen hebben dan alleen maar het bedoelde. Zo duidt “meer” niet alleen maar een hoeveelheid aan, maar bijvoorbeeld ook een door land ingesloten watervlakte en is het een werkwoord dat aangeeft dat een schip aan de kade wordt vastgelegd (Ik meer de boot af).

We leven dus iedere dag met taal en weten onbewust dat het eigenlijk een inefficiënte manier van communiceren is. Want we halen er lichaamstaal en de toon van de gesproken woorden bij om een zo goed mogelijke interpretatie van de informatie te realiseren. Maar zelfs dan is onze interpretatie niet hetzelfde als wat de ander dacht voordat hij het zei. Om echt volledig duidelijk te zijn in onze communicatie zouden we eerst onderling met iedereen die we ontmoeten af moeten spreken wat we bedoelen met bepaalde woorden. Of we zouden iedere keer als we iets zeggen zulke nuanceringen moeten aanbrengen in wat we zeggen, dat we per begrip dat we gebruiken een zin extra nodig hebben. Onze gesprekken zouden niet na vijf minuten klaar zijn, maar na een uur. Zeker als we absolute zekerheid zouden willen hebben dat de ander ons correct begrepen heeft.

Wiskunde

Het duidelijkste voorbeeld van hoe onbetrouwbaar we ons communicatieproces vinden zien we in de wetenschap. Het bekendste voorbeeld is de filosofie met haar ellenlange definities van begrippen die gebruikt gaan worden in de verhandeling. Dit alles om te voorkomen dat de lezer of toehoorder een verkeerde gedachtengang kan volgen. Maar ook alle andere wetenschappen bakenen de begrippen die ze gebruiken af. Waarbij de wiskunde een mooi voorbeeld is van een wetenschap die zelfs zover is gegaan dat zij haar eigen taal heeft ontwikkeld om de mogelijkheid van verwarring te voorkomen. 1 + 1 =2 is toch echt iets anders dan één plus één is twee. Of a^²+b^²=c^² in plaats van het kwadraat van de schuine zijde is gelijk aan de som van het kwadraat van de aanliggende zijde plus het kwadraat van de overstaande zijde.

© Index

Tijdbesparend taalgebruik

De manier waarop de wetenschap met taal omgaat maakt echter iets duidelijk over het taalgebruik van iedereen. We zien taal als een middel om tijd te besparen. Het gebruik van formules in de wiskunde, natuurkunde en scheikunde maakt duidelijk dat het niet alleen gaat om

Aanwijzen

het voorkomen van onduidelijkheden over de gebruikte begrippen. Taal is bedoeld om tijd te besparen. Tenslotte kost het minder tijd om hond te roepen, dan iemands aandacht te trekken met geschreeuw en dan te wijzen naar de hond die je bedoeld. Ten eerste weet je niet of de persoon die je toeschreeuwt begrijpt dat het om hem gaat. Ten tweede weet je niet of hij je gewijs goed interpreteert en ook werkelijk rondkijkt om naar de hond te kijken. Misschien ziet hij wel iets anders dat hij belangrijk vindt, waarna hij al knikkend je het idee geeft de hond gezien te hebben. Terwijl hij in werkelijkheid naar een rozenstruik heeft gekeken.

Taal is dus naast onbetrouwbaar wel een stuk efficiënter dan schreeuwen en wijzen.