Oorzaken en gevolgen van mutaties
Inleiding
Je hoort wel eens dat mutaties de oorzaak zijn van tumoren of kanker. Zijn mutaties altijd negatief of zijn er ook wel eens positieve mutaties? Hoe ontstaan mutaties en waar worden ze door veroorzaakt?
Wat is een mutatie
Een mutatie is een blijvende verandering van het DNA.
Dat kan van alles zijn. Het veranderen van een enkel basepaar is al een mutatie, soms verdwijnen er gehele baseparen, en soms ontstaan er zelfs veranderingen in de bouw van het chromosoom (afb.1).
De meeste mutaties zijn niet schadelijk. Dit komt omdat mutaties vaak in het junk-DNA plaatsvinden. Junk-DNA is DNA dat niet codeert voor een gen, het is eigenlijk overbodig en daardoor juist handig om mutaties op te vangen.
Wil je ? Vind hier dan een boek dat ingaat op de bouw ervan en tevens rijk geillustreerd is.
Gevolgen van mutaties
Mutaties in gewone lichaamscellen zijn vaak ook niet schadelijk. Elke dag lopen we wel een mutatie in de huid op. Omdat het gros van deze cellen verhoornt, maakt de mutatie in deze cellen weinig uit.
Een mutatie in geslachtscellen is wel schadelijk, deze mutatie kan worden doorgegeven aan het nageslacht. Als een eicel of een zaadcel gemuteerd is, is de kans nog steeds klein dat de mutatie naar het volgende geslacht doorgaat. Als echter de zaadcelmoedercel of eicelmoedercel gemuteerd is, ontstaan er veel gemuteerde zaad- en eicellen, de kans op nageslacht met een mutatie is dan heel groot.
Oorzaken van mutaties
Mutaties hebben kortweg 3 verschillende oorzaken.
Straling
Allerlei soorten straling kunnen doordringen tot in het DNA en daar veranderingen aanbrengen. Schadelijke straling kan zijn; UV-straling, rontgenstraling of radio-actieve straling. Een te grote hoeveelheid UV-straling zou je kunnen voorkomen door niet overdreven veel in te zon te zitten.
Chemische stoffen
Bepaalde chemische stoffen kunnen ook mutaties eroorzaken doordat zij aan het DNA kunnen binden. Voorbeelden hiervan zijn asbest, teer en benzeen. Teer inde longen zou je kunnen voorkomen door niet te roken.
Virussen
Bepaalde virussen kunnen mutaties veroorzaken. Een voorbeeld hiervan is HPV (Humaan Papillomavirus, afb.2), het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Het is moeilijk dit te voorkomen, virussen zie je nu eenmaal niet aankomen. Wellicht helpt het om niet seksueel over actief te zijn.
Nadelige gevolgen van mutaties
De meeste mutaties hebben negatieve gevolgen voor het individu. Eens in de zoveel honderd jaar vind er een voordelige mutatie plaats. Deze voordelige mutatie zorgt ervoor dat het individu zich beter kan voortplanten en dat de mutatie blijft bestaan. Een voorbeeld hiervan is de giraffe waarbij degene met de langste nek bij de blaadjes van de bomen konden komen en zo meer voedsel tot zijn beschikking had. Elke generatie overleefden de giraffes met de langste nekken en zo ontstond de huidige giraffe. Een ander voorbeeld van een positieve mutatie, (die voor de mens negatief uitpakt), zijn bacterien die resistent zijn geworden tegen bestrijdingsmiddelen of antibiotica.
De meeste mutaties zijn echter nadelig. Ze benadelen het individu. Een voorbeeld hiervan is het ontstaan van tumoren.
Hoe ontstaat een tumor of kanker?
Een belangrijke nadelige mutatie is het ongeremd laten delen van cellen. Hiervoor zijn vaak meerdere mutaties nodig. Het hoeft maar in een cel te gebeuren en er kan een tumor ontstaan. Nadat de cel vaak genoeg gedeeld heeft ontstaat er een klompje cellen, dat aansluiting zoekt bij de bloedbaan. Dit wordt ook wel de primaire tumor genoemd. Vanuit de bloedbaan krijgt de tumor meer voedingsstoffen en kan deze verder groeien, ook kunnen er cellen van de tumor afsplitsen en zich gaan verspreiden door het lichaam. Deze uitzaaiingen worden ook wel metastasen genoemd en kunnen secundaire tumoren veroorzaken door het gehele lichaam.
Verder lezen
Wil je meer weten over hoe cellen werken? Lees dan verder in: Cellen en hun organellen .
Wil je meer weten over hoe cellen delen? Kijk dan eens in: Wat is mitose .
Wil je meer weten over het ontstaan van geslachtscellen? Lees dan verder in: Wat is meiose .